Η Λιβύη μετά τον Καντάφι - 8 χρόνια εγκλωβισμένη σε αιματηρές συγκρούσεις για την κατάκτηση της εξουσίας

Η Λιβύη, όπου οι δυνάμεις του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ προελαύνουν για την κατάληψη της Τρίπολης.

Ο επικεφαλής της κυβέρνησης εθνικής ενότητας (ΚΕΕ) της Λιβύης Φαγιέζ αλ Σάρατζ δηλώνει αποφασισμένος να υπερασπιστεί την πρωτεύουσα από τις δυνάμεις που είναι πιστές στον στρατάρχη ενώ τον προειδοποίησε για την προοπτική «ενός πολέμου χωρίς νικητή». Κατηγορεί δε τον Χαφτάρ για πραξικόπημα τη στιγμή που ο ίδιος ο Σάρατζ του είχε προτείνει ειρήνη.

Αυτό είναι ένα ακόμη επεισόδιο στη βαθιά κρίσή που πλήττει τη χώρα από το 2011 μετά την ανατροπή του καθεστώτος του Μουάμαρ Καντάφι. Και απασχολεί και πάλι έντονα τη διεθνή κοινότητα εξαιτίας των νέων επιχειρήσεων σε μια ευαίσθητη περιοχή όπου μαίνονται αιματηρές διαμάχες χωρίς τέλος για τη διαδοχή του Καντάφι και την κατάληψη της εξουσίας.

Πώς έφτασε όμως έως εδώ η Λιβυή;

Ανατροπή και θάνατος του Καντάφι
Τον Φεβρουάριο του 2011, εν μέσω της Αραβικής Άνοιξης, μια κινητοποίηση που ξεκίνησε από τη Βεγγάζη πνίγεται στο αίμα. Τον Μάρτιο, ένας διεθνής συνασπισμός υπό τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και τη Βρετανία εξαπολύει πλήγματα, με την έγκριση του ΟΗΕ.

Τον Αύγουστο του ίδιου έτους, οι αντάρτες καταλαμβάνουν το αρχηγείο του Καντάφι στην Τρίπολη. Ο Καντάφι καταφεύγει στη Σύρτη, τη γενέτειρά του, όπου θα σκοτωθεί στις 20 Οκτωβρίου.

Τρεις ημέρες αργότερα, το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο, το πολιτικό όργανο των ανταρτών, διακηρύσσει την ”πλήρη απελευθέρωση” της χώρας.

Τον Αύγουστο του 2012 το Συμβούλιο παραδίδει την εξουσία στο Εθνικό Γενικό Κογκρέσο (κοινοβούλιο) που είχε εκλεγεί έναν μήνα νωρίτερα.

Οι πρεσβείες κλείνουν
Στις 11 Σεπτεμβρίου 2012 τέσσερις Αμερικανοί, μεταξύ των οποίων και ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Λιβύη, σκοτώνονται σε επίθεση εναντίον του αμερικανικού προξενείου στη Βεγγάζη. Υπεύθυνη για την επίθεση θεωρείται μια τζιχαντιστική ομάδα που πρόσκειται στην Αλ Κάιντα.

Στις 23 Απριλίου 2013, δύο άνθρωποι τραυματίζονται σε επίθεση με παγιδευμένο αυτοκίνητο στην πρεσβεία της Γαλλίας στην Τρίπολη.
Οι περισσότερες χώρες αποφασίζουν να κλείσουν τις διπλωματικές αποστολές τους στη Λιβύη.

Δύο αντίπαλες κυβερνήσεις
Στις 16 Μαΐου 2014 ο Χαλίφα Χάφταρ, που στηρίζεται από την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ξεκινά μια επιχείρηση εναντίον των τζιχαντιστικών οργανώσεων στη Βεγγάζη. Πολλοί αξιωματικοί που εδρεύουν στις ανατολικές επαρχίες της Λιβύης εντάσσονται στην παραστρατιωτική δύναμή του, τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό (ΛΕΣ).

Στις 25 Ιουνίου, μετά τις εκλογές, το Εθνικό Γενικό Κογκρέσο αντικαθίσταται από ένα κοινοβούλιο στο οποίο κυριαρχούν οι αντι-ισλαμιστές.

Στα τέλη Αυγούστου, μετά από πολλές εβδομάδες μαχών, ένας συνασπισμός παραστρατιωτικών οργανώσεων, η ”Φατζρ Λίμπια” (”Αυγή της Λιβυης”), καταλαμβάνει την Τρίπολη, επαναφέρει στη θέση του το Εθνικό Γενικό Κογκρέσο και αναθέτει την εξουσία σε νέα κυβέρνηση. Η κυβέρνηση του Αμπντάλα αλ Θένι και το κοινοβούλιο που είχε εκλεγεί τον Ιούνιο αυτοεξορίζονται στην ανατολική Λιβύη. Η χώρα βρίσκεται με δύο αντίπαλες κυβερνήσεις και δύο κοινοβούλια.

Τον Δεκέμβριο του 2015, μετά από μήνες διαπραγματεύσεων, οι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών και των βουλευτών υπογράφουν στο Μαρόκο μια συμφωνία, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Σχηματίζεται έτσι μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας (ΚΕΕ) και τον Μάρτιο του 2016 ο πρωθυπουργός Φάγιεζ αλ Σάρατζ καταφέρνει να εγκατασταθεί στην Τρίπολη. Όμως στην ανατολική Λιβύη, η παράλληλη κυβέρνηση –που στηρίζεται από τον Χάφταρ– και το κοινοβούλιο δεν τον αναγνωρίζουν.

Η εκδίωξη των τζιχαντιστών
Τον Δεκέμβριο του 2016 ο αλ Σάρατζ ανακοινώνει την απελευθέρωση της Σύρτης, της πόλης που είχε εξελιχθεί σε προπύργιο του Ισλαμικού Κράτους στη Λιβύη. Προειδοποιεί όμως ότι ο πόλεμος εναντίον της τρομοκρατίας ”δεν έχει τελειώσει”.

Το ΙΚ εξαπολύει πολλές επιθέσεις αυτοκτονίας στη χώρα.
Στις 5 Ιουλίου 2017, ο Χάφταρ, που στο μεταξύ έχει προαχθεί σε στρατάρχη, ανακοινώνει την ”πλήρη απελευθέρωση” της Βεγγάζης από τους τζιχαντιστές.
Σύνοδοι και συμφωνίες
Στις 25 Ιουλίου 2017 ο Φάγιεζ αλ Σάρατζ και ο Χαλίφα Χάφταρ συναντώνται στο Παρίσι και δεσμεύονται να εργαστούν για να βγει η χώρα από το χάος.

Περίπου έναν χρόνο αργότερα, στις 29 Μαΐου 2018, συμφωνούν να συνεργαστούν για να οργανώσουν βουλευτικές και προεδρικές εκλογές στα τέλη του έτους. Όμως ο Χάφταρ θα μποϊκοτάρει τη διεθνή διάσκεψη που οργανώνεται τον Νοέμβριο του 2018 στο Παλέρμο της Ιταλίας.
Επιτυχίες του Χάφταρ
Στις 14 Ιουνίου 2018 ομάδες ενόπλων εξαπολύουν επίθεση σε δύο τοποθεσίες της βορειοανατολικής Λιβύης από τις οποίες μεταφέρεται στο εξωτερικό το λιβυκό πετρέλαιο.

Στις 25 του μήνα, ο ΛΕΣ ανακοινώνει ότι έθεσε υπό τον πλήρη έλεγχό του την περιοχή αυτή, την αποκαλούμενη ”Πετρελαϊκή Ημισέληνο”. Τρεις ημέρες αργότερα, οι δυνάμεις του καταλαμβάνουν την Ντέρνα, τον τελευταίο θύλακα των ριζοσπαστών ισλαμιστών και τη μοναδική πόλη της ανατολικής Λιβύης που δεν ελεγχόταν από τον ΛΕΣ.

Τον Ιανουάριο του 2019 ο στρατάρχης Χάφταρ ξεκινά να καταλάβει τις νότιες επαρχίες, στην έρημο, που έχουν μετατραπεί σε κρησφύγετο των τζιχαντιστών. Θέτει υπό τον έλεγχό του τη Σέμπχα, την πρωτεύουσα της επαρχίας, αλλά και την αλ Σαράρα, ένα από τα σημαντικότερα πετρελαϊκά κοιτάσματα της χώρας.

Συμφωνία για εκλογές και ”συμφιλίωση”
Στις 11 Φεβρουαρίου 2019 η Αφρικανική Ένωση συγκαλεί μια διεθνή σύνοδο για τον Ιούλιο και ζητά τη διεξαγωγή εκλογών τον Οκτώβριο. Ακολούθως ο ΟΗΕ κάνει λόγο για ”συμφωνία” μεταξύ του αλ Σάρατζ και του Χάφταρ για την οργάνωση εκλογών.

Στις 20 Μαρτίου, η Αποστολή των Ηνωμένων Εθνών για τη Λιβύη ανακοινώνει ότι στα μέσα Απριλίου θα διεξαχθεί στο Γανταμές μια ”εθνική διάσκεψη” για την έξοδο από την κρίση.Στις 31 Μαρτίου η Αφρικανική Ένωση ανακοινώνει ότι η σύνοδος για τη ”συμφιλίωση” στη Λιβύη θα διεξαχθεί τον Ιούλιο στην Αντίς Αμπέμπα.

Προέλαση του Χάφταρ για την κατάληψη της Τρίπολης
Στις 3 Απριλίου ο ΛΕΣ ανακοινώνει ότι ξεκινά μια επιχείρηση για να ”εκκαθαρίσει” τη δυτική Λιβύη ”από τους τρομοκράτες και τους μισθοφόρους”. Την επομένη, ο Χάφταρ διατάζει τις δυνάμεις του να προωθηθούν στην Τρίπολη. Ο αλ Σάρατζ διατάζει τις δυνάμεις που τον στηρίζουν να είναι σε ετοιμότητα ”για να αντιμετωπίσουν κάθε απειλή”. Ο ΛΕΣ προελαύνει προς την πρωτεύουσα.

Στις 5 Απριλίου, ο ΛΕΣ ανακοινώνει ότι έχει καταλάβει μια σειρά από κοινότητες στα νότια της Τρίπολης και ότι απέχει περίπου 30 χιλιόμετρα από την πόλη. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες σπεύδει στη Βεγγάζη και δηλώνει ”βαθιά ανήσυχος” μετά τη συνάντησή του με τον Χάφταρ.

Ο ΛΕΣ ανακοινώνει επίσης ότι κατέλαβε το πρώην διεθνές αεροδρόμιο, όμως λίγες ώρες αργότερα οι άνδρες του υποχωρούν, μετά από συγκρούσεις με μαχητές που στηρίζουν την κυβέρνηση.