Γιατί τα υπερηφαίστεια απειλούν την ανθρωπότητα;

Για την πιθανότητα να συμβεί νωρίτερα από το αναμενόμενο μια σούπερ έκρηξη
ενός ηφαιστείου, ικανή να επιστρέψει τον ανθρώπινο πολιτισμό στην εποχή των σπηλαίων, προειδοποιούν βρετανοί επιστήμονες, με αφορμή και την πρόσφατη ενεργοποίηση του ηφαιστείου Αγκούνγκ στο Μπαλί.

Οι συγκεκριμένες εκρήξεις ηφαιστείων αποτελούν κίνδυνο για την ανθρωπότητα ανάλογο με εκείνο από μια πρόσκρουση αστεροειδούς στη Γη, ενώ οι δύο αυτές αιτίες θεωρούνται οι κυριότερες που στο παρελθόν υπήρξαν κατά περιόδους μαζικές εξαφανίσεις ειδών από τον πλανήτη μας.

Τα υπερηφαίστεια
Και αν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για την ανθρωπότητα από μια σούπερ έκρηξη ενός συμβατικού ηφαιστείου, δεν χρειάζεται να περιγράψουμε τι θα συμβεί σε περίπτωση που εκραγεί ένα τα λεγόμενα υπερηφαίστεια ή σούπερ ηφαίστεια, οι εκρήξεις των οποίων είναι εκατοντάδες ή και χιλιάδες φορές πιο ισχυρές από εκείνες των υπόλοιπων ηφαιστείων.

Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι το χρονικό διάστημα από τη στιγμή που ξεκινούν οι διεργασίες σχηματισμού ενός υπερηφαιστείου μέχρι και τη στιγμή που αυτό θα εκραγεί για πρώτη φορά είναι περίπου 200 χιλιάδες έτη. Σύμφωνα ωστόσο με πρόσφατη μελέτη η ανάπτυξη και έκρηξη ενός υπερηφαιστείου μπορεί να γίνει μέσα σε μόλις μερικές εκατοντάδες χρόνια.

Οι εκρήξεις υπερηφαιστείων εκτοξεύουν γιγάντιες ποσότητες ηφαιστειακού υλικού. Τέτοιες εκρήξεις στο παρελθόν έχουν προκαλέσει τρομακτικές καταστροφές, όχι μόνο σε τοπικό επίπεδο. Οι εκρήξεις υπερηφαιστείων είναι ικανές να μεταβάλουν το κλίμα σε παγκόσμιο επίπεδο και οι επιπτώσεις τους μπορεί να είναι οδυνηρές σε μεγάλο βάθος χρόνου για πολλά είδη χλωρίδας και πανίδας.

Η έκρηξη του ηφαιστείου Τόμπα στη Σουμάτρα της Ινδονησίας πριν από 74.000 χρόνια απελευθέρωσε 2.500 κυβικά χιλιόμετρα μάγματος - όγκος σχεδόν διπλάσιος από αυτόν του Εβερεστ - και θεωρείται δεδομένο ότι υπήρξε η μεγαλύτερη έκρηξη των τελευταίων 2 εκατομμυρίων ετών. Η καταστροφή που προκάλεσε ήταν κατακλυσμιαία και πολλοί ειδικοί εκτιμούν ότι κόντεψε να οδηγήσει σε εξαφάνιση το ανθρώπινο είδος.

Η απειλή της Ευρώπης
Το μεγάλο ηφαίστειο των Φλεγραίων Πεδίων (Campi Flegrei), πολύ κοντά στη Νάπολι της Ιταλίας, βρίσκεται πιο κοντά σε μια έκρηξη από ό,τι είχε εκτιμηθεί ως τώρα, προειδοποιούν μάλλον ανήσυχοι γεωλόγοι. Τα Φλεγραία Πεδία, 13 χιλιόμετρα δυτικά του Βεζούβιου, καλύπτουν μια τεράστια έκταση άνω των 100 τετραγωνικών χιλιομέτρων έξω από τα δυτικά προάστια της Νάπολι. Το υπερηφαίστειο έχει τη μορφή γιγάντιας καλδέρας διαμέτρου 13 χιλιομέτρων, δηλαδή μιας «γούβας» του εδάφους λόγω καθίζησης, αντί για του συνήθους κώνου πάνω από το έδαφος. Το μεγαλύτερο μέρος του ηφαιστείου είναι υποθαλάσσιο και περιλαμβάνει 24 κρατήρες. Τα Φλεγραία Πεδία, σύμφωνα με τη ρωμαϊκή μυθολογία, ήταν η κατοικία του θεού της φωτιάς Βούλκαν και εκεί βρισκόταν η είσοδος για τον κάτω κόσμο, ενώ σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία εκεί σκότωσε ο Ηρακλής τους Γίγαντες.

Στη σύγχρονη εποχή, τα Φλεγραία Πεδία εμφανίζουν δραστηριότητα εδώ και 67 χρόνια, έχοντας κατά καιρούς (στις δεκαετίες 1950, 1970 και 1980) προκαλέσει μικρούς τοπικούς σεισμούς και ανύψωση της επιφανείας του εδάφους. Παρόμοια κινητικότητα είχε εμφανίσει το ηφαίστειο πριν από 500 περίπου χρόνια, η οποία διήρκεσε σχεδόν έναν αιώνα, ώσπου εξερράγη το 1538, οπότε δημιουργήθηκε ένας ηφαιστειακός κώνος, το Μόντε Νουόβο (Νέο Βουνό). Ερευνητές του University College του Λονδίνου (UCL) και του Παρατηρητηρίου του Βεζούβιου στη Νάπολι, χρησιμοποίησαν ένα νέο μοντέλο ανάλυσης των δεδομένων και πρόβλεψης. Η μελέτη συμπέρανε ότι η συνεχής ηφαιστειακή δραστηριότητα από τη δεκαετία του 1950 συσσωρεύει συνεχώς ενέργεια και καθιστά όλο και πιο πιθανή μια μελλοντική έκρηξη.

Ο σταρ
Το διασημότερο υπερηφαίστειο στον κόσμο είναι το Γέλοουστοουν. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα «υπερηφαίστεια» του πλανήτη, ικανό να θάψει μεγάλο μέρος της Βόρειας Αμερικής κάτω από τέφρα. Πρόσφατα κάτω από την καλδέρα του Γέλοουστοουν ανακαλύφθηκε ένας δεύτερος θάλαμος μάγματος, με αρκετό υλικό για να γεμίσει το Γκραντ Κάνιον 11 φορές. Το Γέλοουστοουν, μοιρασμένο ανάμεσα στις πολιτείες του Γουαϊόμινγκ, της Μοντάνα και του Αϊνταχο, είναι περισσότερο γνωστό ως εθνικό πάρκο που φιλοξενεί θερμοπίδακες, όξινες λίμνες και άλλους θαυμαστούς γεωλογικούς σχηματισμούς.

Ο κρυμμένος γίγαντας
Ομάδα ερευνητών ανακάλυψε ένα γιγάντιο υποθαλάσσιο ηφαίστειο που βρίσκεται κάτω από τον βυθό του βορειοδυτικού Ειρηνικού Ωκεανού. Το Tamu Massif, όπως ονομάστηκε το ηφαίστειο, έχει διάμετρο 650 χλμ. και έκταση κατά 25 χλμ. μεγαλύτερη από εκείνη του Olympus Mons στον Αρη που είναι το μεγαλύτερο ηφαίστειο στο ηλιακό μας σύστημα. Ωστόσο, το Tamu Massif είναι σχετικά «κοντό» για το μέγεθός του αφού το ύψος του αγγίζει τα 4 χλμ. ενώ η υψηλότερη κορυφή του Olympus Mons ξεπερνάει τα 25 χλμ.!

Την ανακάλυψη έκαναν ερευνητές του Πανεπιστημίου του Χιούστον στις ΗΠΑ, με επικεφαλής τον καθηγητή Γεωλογίας Ουίλιαμ Σάγκερ, οι οποίοι ερεύνησαν μια υποθαλάσσια οροσειρά που βρίσκεται 1.500 χλμ. ανατολικά της Ιαπωνίας. Η κορυφή του Tamu Massif βρίσκεται δύο χλμ. κάτω από τον βυθό. Οι ερευνητές πιθανολογούν μάλιστα ότι το ηφαίστειο δεν «ξεμύτισε» ποτέ, έστω και κατά λίγα μέτρα, πάνω από το νερό. Εκτιμούν ότι η τελευταία φορά που εξερράγη ήταν πριν από περίπου 140 έως 145 εκατ. χρόνια, στη διάρκεια της Κρητιδικής Περιόδου, όταν «βασίλευαν» οι δεινόσαυροι, και έκτοτε παραμένει ανενεργό.
"TO BHMA science"