Ποτέ μη γελάς μπροστά σε ζωντανούς δράκους

Ιπτάμενοι, πολύχρωμοι, φοβεροί στη μεγαλοπρέπεια τους ή έρποντας πάνω στις πανίσχυρες φολίδες τους και γεμίζοντας το χώρο με την αποφορά του θανάτου, οι δράκοι από πολύ παλιά τροφοδότησαν θρύλους και δοξασίες και στοίχειωσαν τους εφιάλτες των ανθρώπων. Θα μπορούσαμε, παίζοντας ευφάνταστα με τις έννοιες, να θεωρήσουμε πως φωτιά, άνθρωπος και δράκος είναι οι 3 κορυφές ενός ισόπλευρου τριγώνου, έννοιες άρρηκτα συνδεόμενες και αλληλένδετες.

Όπως η φωτιά βοήθησε τον άνθρωπο να αντιμετωπίσει αντίξοες καιρικές συνθήκες και ανώτερους κυνηγούς του ζωικού βασιλείου, όπως η φωτιά αποτέλεσε κύριο χαρακτηριστικό και μέγιστο όπλο των δράκων, έτσι και δίπλα σε φωτιές, σε πρώιμες κοινωνίες, οι πρώτοι παραμυθάδες και βάρδοι έπλεξαν την ανθρώπινη φύση σε ιστορίες με το εκπληκτικό αυτό ον.

Το όνομα τους προέρχεται από τα Αρχαία Ελληνικά. Έχει τη ρίζα του στον απαρεμφατικό τύπο ‘δρακείν’ του ρήματος δέρκομαι = βλέπω καθαρά, με διαύγεια, σε βάθος. Χαρακτηριστικό το οποίο μάλλον δεν έλαβαν και πολύ υπ’ όψιν τους οι εμπνευστές μύθων και θρύλων με δράκους. Ως απόρροια έχουμε το λατινικό draco και το αγγλοσαξωνικό dragon. Όμως ο τύπος της μετοχής, ‘δρακών’του ιδίου ρήματος, είχε και τη σημασία του έρπομαι και χαρακτήριζε τα ερπετά (σκουλήκια, φίδια) και δη τα ερπετόμορφα όντα. Στοιχείο που αμέσως έδωσε τον χαρακτηρισμό ‘σκουλήκι’, wyrm στα αγγλοσαξωνικά ( great worm, worm of fire).

Ποια ήταν, όμως, η θέση του μυστηριώδους αυτού τέρατος στις μυθολογίες; Ας ξεκινήσουμε από την Αρχαία Ελλάδα. Αναφορά σε Δράκο έχουμε κατά το έπος της Ιλιάδας. Εκεί αναφέρεται πως ο Αγαμέμνων έφερε ζώνη και θηκάρι με σχεδιασμένο επάνω του έναν γαλάζιο δράκο, καθώς και μεταλλικό θώρακα που είχε ανάγλυφο έναν τρικέφαλο δράκοντα. Στο ίδιο έπος εμφανίζονται δύο θαλάσσιοι φιδόμορφοι δράκοντες, που σταλμένοι από τη θεά Αθηνά, αρπάζουν και πνίγουν τον ιερέα της Τροίας Λαοκόοντα και τους υιούς του κι σταματούν έτσι τις όποιες αντιρρήσεις για την είσοδο του Δούρειου Ίππου στο Ίλιον.Είναι γνωστή η Έχιδνα, μισή γυναίκα και μισή ερπετό, μητέρα όλων των ερπετών τεράτων και ο σύζυγός της ο γίγαντας Τυφώνας, ο οποίος στους ώμους είχε κεφάλια εκατό δράκων.

Η συνεύρεσή τους μας έδωσε μερικά από τα πιο γνωστά τέρατα της αρχαιότητας. Γνωστότερο όλων, το εννιακέφαλο δρακόμορφο τέρας της λίμνης Λέρνης, η Λερναία Ύδρα, που εξόντωσε ο Ηρακλής στον δεύτερο άθλο του. Ένας Δράκος που σε κάθε κόψιμο μίας από τις κεφαλές του, εμφανίζονταν δύο στη θέση της και που στο αίμα του κυλούσε δηλητήριοΟ Πύθωνας, ο φύλακας του παλιού ναού των Δελφών, ήταν ένας δράκοντας χθόνιος, τον οποίο σκότωσε ο μικρός Απόλλων.Στο έπος της Αργοναυτικής Εκστρατείας οι Κολχίοι είχαν εναποθέσει τη φύλαξη του Χρυσόμαλλου Δέρατος σε έναν δράκοντα, τον οποίον κοίμισε η Μήδεια, ώστε ο ήρωας Ιάσονας να πάρει το πολυπόθητο έπαθλο της περιπέτειάς του.Ο ήρωας Κάδμος για να κτίσει την πόλη Θήβα σκότωσε έναν δράκοντα, γιο του Άρη. Ανάλογα, η αντίληψη των Ρωμαίων για τους Δράκους είναι ξεκάθαρα επηρεασμένη από εκείνη των λαών που κατέκτησαν, από το μοτίβο του ερπετόμορφου Ελληνικού έως τον ιπτάμενο της Μέσης Ανατολής. Μάλιστα οι κοόρτεις των Λεγεώνων στη Δακία και στην Παρθία αντικατέστησαν τον αετό με έναν δράκο ως σύμβολο και λάβαρό τους.

Ιάσον καιΙ Δράκον
Στην Άπω Ανατολή ο δράκος ή Lung εμφανίζεται κυρίως ως τεράστιο φίδι ή σκουλήκι. Ανήκει στον συμβολισμό yang, επομένως έχει θετικά χαρακτηριστικά. Διακρίνεται για σοφία και γνώση, συμβολίζει τη δύναμη και την ανωτερότητα, την γενναιότητα και την τόλμη, τον ηρωισμό, την ευγένεια και το θείο. Oι περισσότεροι Δράκοι της Άπω Ανατολής είναι όμορφοι και φιλικοί και οι άνθρωποι τους αγαπούν και τους λατρεύουν. Ναοί και προσκυνητάρια, που συνήθως βρίσκονται κατά μήκος των ακτών και σε όχθες ποταμών, επειδή οι περισσότεροι Δράκοι της Άπω Ανατολής ζουν στο νερό,έχουν χτιστεί για να τους τιμήσουν.Πολλές κινέζικες πόλεις έχουν παγόδες, όπου άνθρωποι προσεύχονταν στους Δράκους.

Το παρεκκλήσι του Μαύρου Δράκου, κοντά στο Πεκίνο, ήταν τόπος προσκυνήματος για την αυτοκράτειρα και την αυλή της. Ειδικές λατρευτικές τελετές γίνονταν εκεί κάθε πρώτη και δέκατη πέμπτη ημέρα κάθε μήνα. Το Νησί του Ναού στην Ιαπωνία έχει γίνει διάσημη στάση για προσκυνητές που διαλογίζονται και προσεύχονται στους Δράκους. Και οι θηλυκοί και οι αρσενικοί Δράκοι έχουν ζευγαρώσει με ανθρώπους. Οι απόγονοί τους έχουν γίνει μεγάλοι κυβερνήτες.

Σε πολλές ασιατικές χώρες οι αυτοκράτορες ισχυρίστηκαν ότι είχαν Δράκους προγόνους. Αυτό τους έκανε τόσο περήφανους, που οτιδήποτε χρησιμοποιούσαν ήταν διακοσμημένο με Δράκους. Οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι άρχοντες μπορούσαν να μεταμορφώσουν τους εαυτούς τους σε Δράκους. Οτιδήποτε συνδεδεμένο με τους Δράκους της Άπω Ανατολής είναι ευλογημένο. Η Χρονιά του Δράκου, κάθε δώδεκα χρόνια, είναι τυχερή. Στις μέρες μας Ανατολίτες αστρολόγοι ισχυρίζονται ότι τα παιδιά που γεννιούνται στις Χρονιές του Δράκου απολαμβάνουν υγεία, πλούτο και μακροζωία.

St. George slaying the dragon
Στην Ευρώπη αντιθέτως ο δράκος συνδέθηκε με το κακό, έχοντας μονίμως αρνητικό συμβολισμό. Εκτός του τεραστίου μεγέθους και της ωμής δύναμης, κατάλοιπο της ελληνικής μυθολογίας, μεγάλο ρόλο σε αυτήν την άσχημη εικόνα έπαιξε και η νέα θρησκεία. Οι περισσότεροι μύθοι και έπη έρχονται σε εμάς από την Ύστερη Αρχαιότητα και τον Πρώιμο Μεσαίωνα, εποχή που ήδη ο Χριστιανισμός εξαπλώνεται στην γηραιά ήπειρο. Στον Χριστιανισμό κάθε ερπετό συνδέθηκε με το πονηρό, το διεφθαρμένο, χαρακτηρίστηκε απευθείας όργανο του Σατανά. Είτε αυτό ήταν το φίδι που παρέσυρε τους πρωτόπλαστους είτε η χαρακτηριστική εικόνα του δράκοντα που πεθαίνει από το δόρυ του Αγ. Γεωργίου, είτε ακόμα η Αγ. Μαργαρίτα η Παρθένος, που δέχτηκε επίθεση από τον Σατανά, μεταμορφωμένο σε δράκοντα.

Chinese dragon
Οι μυθολογίες των βορείων χωρών βρίθουν από δράκους και οι μεγάλοι ήρωες τους ήρθαν αντιμέτωποι με τα γιγάντια, φθονερά αυτά όντα. O Βασιλιάς Beowulf, ηγέτης των Γετών και βασιλιάς του Βορρά, τερματίζει τη ζωή του μαχόμενος έναν ιπτάμενο δράκο που καταδυναστεύει τις χώρες του. Ο Νορβηγός ήρωας Sigurd στις αρχές των ανδραγαθημάτων του σκοτώνει τον δράκο Fafnir, σύμβολο μέγιστης απληστίας και ιδιοποιείται τον θησαυρό του.Ο Jormungand ή Midgard Serpent, το τεράστιο θαλάσσιο ερπετό της νορβηγικής μυθολογίας, παιδί του θεού Loki, αγκαλιάζει όλη τη Γη και απειλεί τον κόσμο με αφανισμό. Έπειτα από πολλές προσπάθειες ο θεός Thor θα τον θανατώσει στην τελική μάχη, το Ragnarok, λίγο πριν ξεψυχήσει και ο ίδιος από τις πληγές του.

Τέλος, ο άλλος δράκος, ο χθόνιος Nidhong, εικάζεται πως ροκανίζει κάθε μέρα τις ρίζες του δέντρου του Κόσμου. Στις σλαβικές χώρες οι δράκοι είναι σύμβολο του κακού, άπληστοι και καταστροφείς. Το ίδιο μοτίβο εμφανίζεται στην Ουγγαρία, την Ρωσία και την Ρουμανία. Γνωστό παράδειγμα ο δράκος Wawel της Πολωνίας. Κρυμμένος σε σπήλαιο στον ομώνυμο λόφο, σκότωνε, κατέκαιγε και λεηλατούσε χωριά και καλλιέργειες στις όχθες του ποταμού Βιστούλα, αλλά και την Κρακοβία, μεσαιωνική πρωτεύουσα της χώρας. Σκοτώθηκε με τέχνασμα από ένα νεαρό έφηβο, τον Dratewka, μετέπειτα βασιλιά της πόλης.

Εξαίρεση στον αρνητικό συμβολισμό των δράκων στις σλαβικές χώρες αποτελεί η δράκαινα Ljubljiana, η οποία προστάτευε την ομώνυμη πόλη και αποτελεί το σύμβολο της. Έχει τον ρόλο της πολιούχου και το άγαλμά της κοσμεί την πρωτεύουσα της Σλοβενίας. Στον Κέλτικο κόσμο οι δράκοι εκφράζουν δύναμη, μαγεία και μυστήριο. Είναι σεβαστοί από τον λαό και τους Δρυίδες. Στην Ουαλία ο κόκκινος δράκος αποτελεί σύμβολο των βρετανικών φύλων, έμβλημα της χώρας, που σηματοδότησε την απαρχή της βασιλείας των Pedragon, πάλεψε κάτω από την Dinas Emrys και νίκησε τον λευκό δράκο των Σαξώνων.

Τους τελευταίους δυο αιώνες αναπτύχθηκε ένα νέο είδος λογοτεχνίας. Η λογοτεχνία του Φανταστικού ή Επική – Ηρωική Φαντασία. Ήρωες και βασιλιάδες, μυθικές φυλές και φανταστικά όντα, μάγοι και τέρατα επιστρατεύθηκαν από ευφάνταστα μυαλά και επινοητικές πένες. Κατάφεραν, δε, άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο να μαγέψουν εκατομμύρια αναγνωστών ανά την υφήλιο. Δεν θα ήταν υπερβολή να χρίσουμε τους συγγραφείς τους συνεχιστές των επικών διηγημάτων της Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα. Σε έναν τέτοιο κόσμο μαγείας και ηρωισμού, φαντασίας και τρόμου δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν οι τρομεροί δράκοι. Οι δράκοι είναι τα καταστροφικά, πονηρά και μοχθηρά όντα, που σκοτώνουν και λεηλατούν αυτόνομα ή ως όργανα του κακού.

Coming of Dragons Cover by Kerem Beyit
Στην τριλογία του Υφαντού της Φιόναβαρ, ο Ψυχοβόρος, το θαλάσσιο ερπετό, κατασπαράσει για 1.000 χρόνια όλους τους Λίος Άλφαρ (τα Ξωτικά εκείνου του κόσμου), που ταξιδεύουν προς το νησί της αιώνιας γαλήνης, που δημιουργήθηκε από τον Μέγα Υφαντή. Ενώ στην τελευταία μάχη ο Σκοτεινός Άρχοντας Ράκοθ Μάουγκριμ εμφανίζει το υπέρτατο όπλο του, έναν γιγάντιο ιπτάμενο δράκο, για να αλλάξει τη ροή της μάχης. Στα Forgotten Realms εμφανίζονται ή αναφέρονται Δράκοι όπως εκείνος του Πάγου, της Σκιάς ή ο Κόκκινος Δράκος, όλοι με καταστροφικό και αιμοδιψή ρόλο. Στην εκπεσούσα αυτοκρατορία του Melnibone του M. Moorcock οι δράκοι είναι το ανηλεές όπλο των αδίστακτων Μελνιμπόνιων στην προσπάθειά τους να διατηρήσουν την κυριαρχία τους στις γείτονες φυλές. Στην Dragolance όλοι οι χρωματιστοί δράκοι καταστρέφουν και σκοτώνουν, τρομερά όργανα των θεών του Χάους.

Όμως στη μυθολογία του Φανταστικού οι συγγραφείς επιφυλάσσουν ολοένα και συχνότερα έναν πιο ευγενή ρόλο στους δράκους τους.Σε αντίθεση με τους χρωματιστούς, οι δράκοι της Dragonlance με μεταλλική απόχρωση (ορειχάλκινοι, χάλκινοι, χρυσοί και ασημένιοι) συνδράμουν στον αγώνα των ιπποτών εναντίον του σκότους. Στον κόσμο της Αλαγαισίας του νεαρού C. Paolini οι δράκοι και οι καβαλάρηδές τους προασπίζονται την ειρήνη και το νόμο και ακολουθούν κώδικες τιμής.Αντίστοιχα στον μελλοντολογικό κόσμο του Pern της Ann MacKafrey οι δρακοκαβαλάρηδες είναι το μόνο όπλο των ανθρώπων απέναντι στη μέγιστη απειλή του πλανήτη.

Dragonlance Οι δράκοι της Imaginarium Geografica του James Owen υπηρετούν τον βασιλιά και εμφανίζονται μόνο στο κάλεσμά του.Ιδιαίτερη περίπτωση είναι οι Δράκοι της Γαιοθάλασσας, του έπους της Ursula LeGuin. Γνωρίζοντάς τους αρχικά από τα μάτια των ανθρώπων και τους θρύλους τους, μας δείχνονται ανελέητοι, πονηροί και άπληστοι. Καθώς όμως εντρυφούμε στο Έπος αποκαλύπτονται ως όντα με διαύγεια πνευματική, υπέρμετρη γνώση, σοφία και μαγικές ικανότητες. Στο τέλος δε συνειδητοποιήσουμε, πως άνθρωποι και δράκοι στην απαρχή του χρόνου ήταν ένα ον, ικανό να παίρνει και τις δυο μορφές και πως όσοι τελικά παρασύρθηκαν από την επιθυμία για κατοχή και εξουσία, παρέμειναν άνθρωποι.

Παρατηρώντας όλες τις περιπτώσεις των δράκων του Φανταστικού μπορούμε να διακρίνουμε και έναν άξονα διαφοροποίησης καλού – κακού, πέραν από το σύνηθες. Έξω από πράξεις και προθέσεις. Αυτός είναι η σκέψη, η σοφία και η ελεύθερη βούληση που κάνει τους δράκους του καλού να ξεχωρίσουν. Τα συναισθήματα και τη σχέση που αναπτύσσουν με όσους σέβονται, τιμούν και σε όσους δίνουν το δικαίωμα να είναι καβαλάρηδές τους. Ένα βαθύ δέσιμο, που τους κάνει πιο ανθρώπινους, ακόμα και αν αυτό τους οδηγήσει στην καταστροφή τους.

Με φτερά ή ερπετόμορφοι, αδίστακτοι, πανούργοι και κακοί ή σοφοί, όμορφοι και μαγικοί, οι δράκοι αποτελούν την καρδιά και την ψυχή των μύθων και των θρύλων. Παρεξηγημένοι -μάλλον άδικα- εκφράζουν την ωμή βία, καθετί βδελυρό και εξωπραγματικά τρομακτικό. Όμως αν αναλογιστούμε λίγο θα δούμε πως χωρίς δράκους δεν θα υπήρχε η ίδια μαγεία στις δοξασίες και στους θρύλους. Χωρίς τα σκουλήκια της φωτιάς δεν θα είχαν αναδειχθεί ήρωες τόσο ξεχωριστοί και σπουδαίοι. Ας παραδεχτούμε, με λίγη δόση ποιητικότητας και λυρισμού, πως κάθε παραμύθι τελικά, κάθε μύθος αξίζει να έχει τον δικό του δράκο.
Σπ.Σαμψώνας aka Glorfindel Coming of Dragons –