Ψήνεται ο «φόρος δρόμου» για τα Ι.Χ.

Σταδιακή κατάργηση των φόρων σε καύσιμα και τέλη ιδιοκτησίας προτείνουν οι οικονομολόγοι σε διεθνή κλίμακα

Οι ψηφοφόροι, γενικώς, απεχθάνονται τους φόρους που σχετίζονται με το αυτοκίνητο. Οι κυβερνήσεις, από την άλλη, τους λατρεύουν. Όμως, οι κυβερνήσεις, σε παγκόσμια κλίμακα, αρχίζουν να ψάχνουν για νέους τρόπους μέσω των οποίων θα κάνουν τους οδηγούς να πληρώνουν.

Ο λόγος είναι ότι τα φορολογικά έσοδα από την οδήγηση αρχίζουν να στερεύουν. Αν σήμερα οι φόροι και τα τέλη γύρω από το αυτοκίνητο (βενζίνη, ιδιοκτησία κ.λπ.) αποτελούν σημαντικό έσοδο για τα κράτη, γνωρίζουν ότι, μελλοντικά, αυτό θα αλλάξει διεθνώς. Για τρεις βασικούς λόγους:

♦ Ο πρώτος λόγος είναι τα αυτοκίνητα σύγχρονης τεχνολογίας, με μεγαλύτερη απόδοση καυσίμου και λιγότερους ρύπους. Η απόδοση καυσίμου των αυτοκινήτων έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 25 χρόνια. Έτσι οι φόροι που εισπράττονται από καύσιμα μειώνονται κάθε χρόνο.

♦ Ο δεύτερος είναι η εξάπλωση του λεγόμενου ride-sharing, κυρίως από εταιρείες όπως οι Uber, Sidecar κ.ά. Πρόκειται ουσιαστικά για υπηρεσίες που, αξιοποιώντας τα smartphones, προσφέρουν κοινές διαδρομές με άμεση εξυπηρέτηση. Σε πολλές μεγάλες πόλεις αυτός ο φθηνός τρόπος μετακίνησης είναι πλέον ιδιαιτέρως διαδεδομένος. Στο κεντρικό Λονδίνο, για παράδειγμα, το 38% της συνολικής κίνησης των αυτοκινήτων είναι μέσω τέτοιας ιδιωτικής μίσθωσης, ποσοστό διπλάσιο από τα παραδοσιακά ταξί.

♦ Η τρίτη αιτία, που θα μεγαλώσει κι άλλο την ψαλίδα μεταξύ φόρων και κυκλοφορίας των αυτοκινήτων, είναι τα ηλεκτρικά οχήματα. Στη Νορβηγία, όπου η χρήση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων είναι μέχρι στιγμής η μεγαλύτερη, το Ινστιτούτο Οικονομικών των Μεταφορών τονίζει ότι τα ηλεκτρικά οχήματα όχι μόνο δεν υπόκεινται σε φόρο καυσίμων, αλλά συχνά επωφελούνται και από κρατικές επιδοτήσεις.

Στη Βρετανία οι οδηγοί μπορούν να γλιτώσουν 4.500 λίρες από το κόστος για την αγορά ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου. Ακόμη κι αν στο μέλλον τέτοιοι τύποι επιδοτήσεων μειωθούν ή καταργηθούν (αφού δεν θα συμφέρουν την είσπραξη εσόδων από τα κράτη), όσο τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα θα γίνονται φθηνότερα, θα χρειάζονται ειδικές υποδομές, όπως σημεία φόρτισης και καλωδιώσεις.

Χρέωση ανά χιλιόμετρο
Για τους παραπάνω λόγους οι ειδικοί προτείνουν ως λύση έναν καινούργιο, ριζοσπαστικό τρόπο για να πληρώνουν οι οδηγοί τη χρήση αυτοκινήτου: τον «φόρο δρόμου». Αυτός ο καινούργιος φόρος θα είναι μια χρέωση ανά χιλιόμετρο, που θα διαφέρει ανάλογα με την παλαιότητα του οχήματος, το βάρος, τους ρύπους κ.λπ. Κάτι που συν τοις άλλοις θα υποχρεώνει τους οδηγούς με επικίνδυνα (φθαρμένα, παλαιά) και ρυπογόνα αυτοκίνητα να πληρώνουν περισσότερα χρήματα. Οι επιβαρύνσεις θα μπορούν να είναι υψηλότερες για την οδήγηση σε δρόμους με έντονο κυκλοφοριακό πρόβλημα.

Οι οικονομολόγοι προτείνουν τη σταδιακή κατάργηση των φόρων σε καύσιμα και τέλη ιδιοκτησίας αυτοκινήτων και την αντικατάστασή τους με τον «φόρο δρόμου». Προς το παρόν οι κυβερνήσεις δεν θέλουν ούτε να το σκέφτονται, αλλά οι οικονομικές αναλύσεις δείχνουν ότι προσεχώς, όσο μειώνονται τα δημόσια έσοδα, θα υποχρεωθούν να το κάνουν.

♦ Η Σιγκαπούρη ήδη διαθέτει σύστημα «τελών δρόμου». Το 2020 πρόκειται να εισαγάγει ένα νέο σύστημα που θα χρησιμοποιεί το GPS των αυτοκινήτων για να χρεώνει τους οδηγούς με ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια. Μέσω GPS θα βγαίνει ο λογαριασμός με βάση την απόσταση, την τοποθεσία, τον χρόνο (αν είναι ώρα επιβαρυμένης κίνησης) και το όχημα.

♦ Τον Ιανουάριο ο δήμος του Λονδίνου δημοσίευσε μία έκθεση που ζητάει να δημιουργηθεί ένα σύστημα «φόρων δρόμου», αναλόγως με το πότε και πόσο διάστημα οι οδηγοί χρησιμοποιούν τους δρόμους.
Η λογική πίσω από το εγχείρημα του «τέλους δρόμου» είναι ότι όσοι καταναλώνουν ένα αγαθό θα πρέπει να το πληρώνουν.

Πολιτικό κόστος
Ο «φόρος δρόμου» θεωρείται από τους ειδικούς ως πιο αποτελεσματικός τρόπος συγκριτικά με τους παλαιότερους τους οποίους υποχρεώνονται να πληρώνουν οι οδηγοί, δηλαδή τους φόρους στα καύσιμα και τα τέλη ιδιοκτησίας. Τονίζεται μάλιστα ότι οι παραδοσιακοί φόροι στα καύσιμα και στην ιδιοκτησία οχημάτων, δεν καταφέρνουν να «τιμωρούν» την οδήγηση σε δρόμους με κυκλοφοριακή συμφόρηση, κάτι που συνεπάγεται έξτρα ατμοσφαιρική μόλυνση και μείωση της παραγωγικότητας (καθυστερήσεις των εργαζόμενων και της διακίνησης αγαθών).

Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι οι περισσότεροι ψηφοφόροι δεν αρέσκονται έτσι κι αλλιώς στους φόρους επί των αυτοκινήτων. Στη Βρετανία οι φόροι επί των καυσίμων έχουν «παγώσει» από το 2011. Στις ΗΠΑ 19 πολιτείες δεν έχουν αυξήσει τους φόρους στη βενζίνη επί μια δεκαετία, ενώ στην Οκλαχόμα είναι παγωμένοι εδώ και 30 χρόνια. Η κυβέρνηση της Ολλανδίας προσπάθησε να εισαγάγει τον «φόρο δρόμου» το 2011. Αρχικά μέσω μιας δοκιμαστικής προσέγγισης που θα αφορούσε 60.000 οχήματα, με σκοπό έπειτα να περάσει κανονικά στην επιβολή του σε εθνικό επίπεδο. Όμως η αντιπολίτευση και οι οδηγοί εναντιώθηκαν τόσο σκληρά, ώστε τελικά το σχέδιο ματαιώθηκε.

Στις ΗΠΑ δύο πολιτείες «τρέχουν» ήδη το σύστημα του «φόρου δρόμου» δοκιμαστικά. Η μεγαλύτερη δοκιμή λαμβάνει χώρα στο Όρεγκον από το 2015 με συμμετοχή 1.500 οδηγών. Οι οδηγοί χρεώνονται βάσει της απόστασης που διανύουν με το όχημά τους, με κόστος 1,5 σεντς για κάθε μίλι. Ο φόρος καυσίμων που έχουν ήδη πληρώσει τους επιστρέφεται αναλογικά. Μόλις οι οδηγοί συνηθίσουν την ιδέα να πληρώνουν για τον χώρο που καταλαμβάνουν στους δρόμους, τότε η επιβάρυνση θα μπορούσε να «τσιμπήσει» προς τα πάνω, όπως για τον θόρυβο, τη ρύπανση, το ρίσκο σύγκρουσης σε κάθε περιοχή κ.λπ.

Βέβαια οι ιδιοκτήτες αυτοκινήτων αποτελούν παγκοσμίως μια σημαντική πολιτική δύναμη (ψηφοφόροι), άρα, υπάρχουν όρια στο πόσο μπορούν να τους δυσαρεστήσουν οι κυβερνήσεις. Προς το παρόν, λοιπόν, τα κράτη προχωρούν με προσοχή και εξετάζουν τις επιλογές τους. Όμως, όσο τα έσοδα από τους φόρους των καυσίμων συνεχίζουν να στεγνώνουν, τόσο μοιάζει όλο και πιο σίγουρο ότι αυτό θ’ αλλάξει. Αργά ή γρήγορα...