Στην ταυτότητά της δηλώνει και Ελληνίδα και Ευρωπαία. Μπορεί τα τελευταία χρόνια να ζει στο Παρίσι, αλλά τον υπόλοιπο χρόνο τον μοιράζει ανάμεσα στην Αθήνα και την Αμερική.
Η Σώτη Τριανταφύλλου είναι ένας πολίτης του κόσμου, των μητροπόλεων, που αποτυπώνει με τα βιβλία της όλα όσα παρατηρεί γύρω της. Πολύ συχνά αγανακτεί, γράφει τη γνώμη της, ονειρεύεται και πασχίζει για πράγματα που πιστεύει ότι έχουν νόημα.
Oι αληθινές αναμνήσεις συγχέονται με τις εικόνες που έχω από πλήθος παιδικές φωτογραφίες: δεν ξέρω αν θυμάμαι πραγματικά γεγονότα ή τις στιγμιότυπα της φωτογραφικής μηχανής. Ήταν η πρώτη εποχή της αυτόματης Κodak: όλη η παιδική μας ηλικία – του αδερφού μου, των ξαδερφιών μου και η δική μου ―έχει αποτυπωθεί σε φωτογραφίες.
Υπάρχει μια φωτογραφία με το αδερφάκι μου μόλις φτάνει από το μαιευτήριο σ' ένα πορτ-μπεμπέ· φαίνομαι ενθουσιασμένη. Έχω αναμνήσεις από παιδικά πάρτι, από πάρτι μασκέ, από ροκ εντ ρολ και τσα-τσα, από το Σινεάκ και από όλες τις κινηματογραφικές αίθουσες της οδού Πατησίων. Κι από τους καβγάδες της μαμάς μου με τη φρικτή γιαγιά μας την οποία απέκτησε ως ένα είδος μπόνους όταν παντρεύτηκε τον μπαμπά μου. Ήταν οδυνηροί καβγάδες και δηλητηρίαζαν την οικογενειακή ζωή.
Μέχρι το 1967, δηλαδή τα πρώτα χρόνια της ζωής μου, ήμουν, το λέω συχνά, εκστατικά ευτυχισμένη. Όλα, περίπου όλα, ήταν στη θέση τους. Στη συνέχεια πήγα στο Αρσάκειο όπου μας έμαθαν γράμματα -το λέω για να παρηγορηθώ- αλλά το περιβάλλον δεν μου ταίριαζε καθόλου. Ελληνορθόδοξη παιδεία…Παρθεναγωγείο…Όχι, όχι, όχι. Ήταν μια μορφή συντριβής του ελεύθερου πνεύματος. Κατασκευή Αρσακειάδων.
Ήθελα από πολύ μικρή να γίνω συγγραφέας αλλά δεν ήξερα πώς. Σκεφτόμουν να γίνω μέσω μιας μαθητείας στον κόσμο: για παράδειγμα, να σπουδάσω ωκεανολογία και μέσω αυτής να συλλέξω εμπειρίες. Γενικά, είχα πολλές, διαφορετικές ιδέες και μου άρεσαν όλα: η φυσική, η χημεία, οι γλώσσες, η φιλοσοφία, η ιστορία… Η αμηχανία της επιλογής με οδήγησε σε μια σειρά σπουδές που κατέληξαν σε αυτό που κάνω με περισσότερη ευχέρεια ― αν και όχι με “ευκολία”.
Έγινα “σχεδόν” polyglotte (εξού και οι μεταφράσεις) και σπούδασα ιστορία και πολιτικές επιστήμες (πράγμα που με οδηγεί στη μετάφραση και συγγραφή δοκιμίων). Δεν ξέρω αν υπάρχει συγγραφέας που να έχει σπουδάσει μόνο και αποκλειστικά το συγγραφιλίκι. Όλοι από κάπου ερχόμαστε και συχνά ο δρόμος είναι γεμάτος στροφές.
Η δεκαετία 1980-1990 ήταν πάρα πολύ δύσκολη γιατί σπούδαζα παραλλήλως και ήμουν θύμα εργασιακής εκμετάλλευσης όπως συμβαίνει στους περισσότερους νέους ανθρώπους. Δεν ξέρω αν με “βοήθησαν” οι άλλοι· σίγουρα μερικοί άνθρωποι μού φέρθηκαν καλά, ενώ πολλοί μου φέρθηκαν πολύ άσχημα. Το δημοσιογραφικό επάγγελμα είναι μια ζούγκλα· αφήνει ανοιχτό το ερώτημα τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις. Μνημονεύω συχνά τον πρώτο μου αρχισυντάκτη ο οποίος προσπαθούσε να με βοηθήσει σε δυσάρεστες συνθήκες. Γενικά, δεν πιστεύω ότι δέχτηκα τη βοήθεια και τη στήριξη που είχα ανάγκη και που άξιζα. Παλιότερα ένιωθα σαν τον Όλιβερ Τουίστ ― τώρα πια δεν ασχολούμαι με τις παλιές αντιξοότητες. Ασχολούμαι με τις καινούργιες.
Τι είναι το ταλέντο; Επιθυμία, ικανότητα, φιλοπονία, αυστηρότητα, πειθαρχία, οικονομία δυνάμεων και χρόνου, αφοσίωση στον στόχο. Προπάντων ένας ιδιαίτερος τρόπος να βλέπει κανείς τον κόσμο. Το ταλέντο του συγγραφέα είναι κυρίως το ότι ενδιαφέρεται για πτυχές της ζωής που, για παράδειγμα, ένας επιχειρηματίας προσπερνά αδιάφορος. Ο συγγραφέας, εκτός του ότι τις βλέπει, μπορεί να τις αποδώσει μέσα από την αφήγηση. Η αγάπη για τις ιστορίες, η αγάπη για τις λέξεις είναι μέρος του συγγραφικού ταλέντου.
Ανάμεσα στις ήττες και τις νίκες, είμαι στη μέση. Είμαι loser που δεν τα παρατάει. Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε μια χώρα που δεν δίνει καλές ευκαιρίες. Με το υλικό που είχα, με τα δεδομένα που είχα, διένυσα μια διαδρομή· κάνω ό,τι μπορώ, πασχίζω πραγματικά για κάτι που πιστεύω ότι έχει νόημα. Ο Τσόρτσιλ έλεγε ότι η επιτυχία είναι να πηγαίνεις από αποτυχία σε αποτυχία με αμείωτο ενθουσιασμό. Αυτό κάνω. Eυχαριστημένη από τον εαυτό μου δεν είμαι. Έχω βάλει πρόγραμμα να γίνω.
Στο Παρίσι μένω, με διαλείμματα, από το 1980. Τα διαλείμματα είναι φυσικά η Αθήνα, η Νέα Υόρκη αλλά, κατά καιρούς και άλλες αμερικανικές πόλεις. Πρόπερσι πέρασα μια ακαδημαϊκή χρονιά στο Ρέντινγκ, στο Μπέρκσαϊρ… Πράγματι, στα βιβλία μου εμφανίζονται κυρίως οι μητροπόλεις αλλά όχι αναγκαστικά. Η νουβέλα “Φυγή” τοποθετείται στην Άμφισσα, ο “Υπόγειος ουρανός”, η “Συγχώρεση” και οι “Μηχανικοί καταρράκτες” στην αμερικανική ενδοχώρα. Η Αγγλία εμφανίζεται συχνά: είμαι αγγλόφιλη ― πιστεύω ότι οι Βρετανοί, η ραχοκοκαλιά του ευρωπαϊκού πολιτισμού, έκαναν γκάφα μεγάλης ολκής εξαιτίας των κακών τους ηγεσιών. Ο Ντέιβιντ Κάμερον και ο Νάιγκελ Φαράτζ πρέπει να ντρέπονται: ο πρώτος για την επιπολαιότητά του, ο δεύτερος πάλι για την επιπολαιότητά του και για τα ψέματα που είπε.
Ο αμερικανικός καπιταλισμός και η αμερικανική πολυπολιτισμικότητα έχουν πάρει τρομακτικό δρόμο. Οι κορυφαίες πολυεθνικές, Google, Amazon, Facebook κτλ, αντικαθιστούν το κράτος· η μεσαία τάξη παραμερίζεται· την ίδια στιγμή, στις μεγάλες πόλεις, επικρατεί η ανοησία της πολιτικής ορθότητας στην οποία εξάλλου οφείλουμε την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Οι ψηφοφόροι εξεγέρθηκαν εναντίον αυτής της μορφής φασισμού και ιδού τα αποτελέσματα. Αν και ετοιμάζομαι να περάσω ένα-δυο μήνες με τα ξαδέρφια μου στο Μέμφις και στην Τάλσα (Οκλαχόμα) φοβάμαι ότι ο αντίκτυπος της προεδρίας Τραμπ (ένα τρομερό πολιτικό ατύχημα που μας δείχνει τι μπορούμε να πάθουμε από καθαρή απροσεξία) θα είναι δυσάρεστος για μένα.
Όσο για την Ευρώπη, είναι η πατρίδα μας: είμαι Ελληνίδα, αλλά ταυτοχρόνως είμαι Ευρωπαία. Ο Σασά Γκιτρί έλεγε ότι Παριζιάνος δεν είναι αυτός που γεννήθηκε στο Παρίσι αλλά αυτός που αναγεννήθηκε: αυτή η ταυτότητα βρίσκεται σήμερα σε κίνδυνο ― πράγμα μου προκαλεί θλίψη και ανησυχία. Όχι μόνον επειδή η Ελλάδα απομακρύνεται από την Ευρώπη· επειδή η ίδια η Ευρώπη απομακρύνεται από τον εαυτό της. Με τις πρώτες δυσκολίες, οι Ευρωπαίοι άρχισαν ― θα το επαναλάβω, εξαιτίας των ανίκανων και δόλιων ηγεσιών ― να ονειρεύονται την επιστροφή στην εθνική πατρίδα. Κι αυτό προτού καν ολοκληρωθεί το ευρωπαϊκό όραμα.Είναι πολλοί οι παράγοντες που γεννούν τα βιβλία μου: προς το παρόν, τα περισσότερα, αν όχι όλα, οφείλονται σε ιδέες που γεννήθηκαν στο μυαλό μου όταν ήμουν πολύ νέα. Αρχίζοντας να γράφω είχα ήδη καμιά εικοσαριά βιβλία στο κεφάλι μου. Κάθε μέρα σχεδόν, μου προσφέρεται μια καινούργια ιδέα. Πολλές ιδέες, λίγος χρόνος.
Στην εποχή όπου ζούμε, όλοι οι άνθρωποι είναι δημόσια πρόσωπα. Όλοι κάνουν δηλώσεις, σχόλια, εκτίθενται στο κοινό, εμφανίζονται στα μέσα ενημέρωσης. Η αξία της ιδιωτικής ζωής έχει καταρρεύσει. Παραλλήλως, δεν έχει πια καμιά έννοια το “δημόσιο πρόσωπο” ― εκτός από ότι είναι πιο εκτεθειμένο στις αντιδράσεις του όχλου και της αγέλης. Σε ό,τι με αφορά, δεν έχω καμιά επικοινωνία ή ανταλλαγή με το πλήθος, δεν κάνω κοσμικές εμφανίσεις, δεν συμμετέχω σε λογοτεχνικές ή πολιτικές παρέες. Ζω σε έναν πολύ μικρό κύκλο ανθρώπων. Έτσι κι αλλιώς, είναι μικρή η χώρα: όλοι ξέρουμε όλους, είμαστε χωρικοί! Ούτε όσα διατυπώνω ως αρθρογράφος έχω την αυταπάτη ότι κάποιος τα “ακούει”. Το να τα γράφω είναι ζήτημα προσωπικής και επαγγελματικής ευθύνης. Δεν έγινα προσφάτως αρθρογράφος, είμαι δημοσιογράφος εδώ και 34 χρόνια. Πράγματι, για πολύ καιρό πολλά ΜΜΕ δεν ήθελαν πολιτικά άρθρα για να μη χαλάσουμε τις καρδιές μας, για να μη θίξουμε τα ηθικά πλεονεκτήματα, για να μην πάμε κόντρα στην ηγεμονική ιδεολογία και τα λοιπά και τα λοιπά. Τώρα τις έχουμε χαλάσει τις καρδιές μας και μπορούμε επιτέλους να γράφουμε τη γνώμη μας.
Συχνά αγανακτώ με την πολύ βαθιά αμορφωσιά και τη στενοκεφαλιά της αριστεράς. Με τον διανοητικό και κοινωνικό της αναλφαβητισμό. Αλλά αυτό δεν είναι καινούργιο, δεν σχετίζεται με την κρίση ή με τον ΣΥΡΙΖΑ: οι άνθρωποι αυτοί μιλάνε σαν παπαγάλοι· επαναλαμβάνουν τσιτάτα και ιδέες που έχουν κληρονομήσει, που έχουν ακούσει από τους καθοδηγητές τους, οι οποίοι, με τη σειρά τους, τα έχουν ακούσει από τους δικούς τους καθοδηγητές· ίσως μάλιστα να μην είναι στοιχειωδώς έξυπνοι. Μερικές φορές, νιώθω ότι, εκτός από την ανεξάρτητη σκέψη που δεν ευνοούμε στην Ελλάδα, μας λείπει το μυαλό.
Η σαρωτική επιρροή του ΚΚΕ στην κοινωνία, ήδη από τη δεκαετία του 1930, δημιούργησε γενιές και γενιές ανθρώπων χωρίς ορίζοντα, με τρομακτικές ψευδαισθήσεις, ξεκομμένους από τον παγκόσμιο πολιτισμό, χωρίς καμιά δημοκρατική κουλτούρα. Και τους τροφοδότησε με ψέματα. Η δεξιά έχει εξελιχθεί (ένα μέρος της...) από την εποχή των βασιλοφρόνων χωρικών και των χουντικών. Η αριστερά είναι ακινητοποιημένη και παρ’ όλ’ αυτά γνωρίζει επιτυχία γιατί αλλάζει μερικά εξωτερικά χαρακτηριστικά: οι άνδρες αποκτούν, π.χ. αλογοουρά ή γράφουν πορνογραφικά ποιήματα... μεγάλη ανατροπή! Η επιτυχία της αριστεράς είναι μια αποτυχία για τη χώρα μας: σημαίνει ότι απουσιάζει η λογική, η ψυχραιμία, ο ρεαλισμός, το πρακτικό πνεύμα, το ομαδικό πνεύμα.
Ελπίδα φαντάζομαι ότι υπάρχει αλλά δεν έχω συνολική εικόνα της νεολαίας ώστε να ξέρω τι θα επακολουθήσει. Η Ελλάδα χρειάζεται χρόνο και ηγεσίες. Για άλλη μια φορά το τονίζω: οι ηγεσίες θα την αλλάξουν, όχι ο “λαός”. Είναι οι κακές, οι ανίκανες, οι διεφθαρμένες, οι άτολμες ηγεσίες που μας έφεραν ως εδώ. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο καθένας από μας τους πολίτες δεν έχει ευθύνη. Έχουμε σοβαρή ατομική ευθύνη και πρέπει να την αναλάβουμε. Κι όταν κάνω λόγο για καλές ηγεσίες δεν εννοώ φυσικά “χαρισματικές” και τέτοιες σαχλαμάρες: εννοώ ανθρώπους που να έχουν εκλεγεί για να κάνουν με έντιμο τρόπο μια δουλειά για ορισμένο χρόνο. Είναι μια δουλειά που δεν μπορούμε και δεν θέλουμε να κάνουμε όλοι: απαιτεί ειδικές γνώσεις και δεξιότητες.
0 comments
Δημοσίευση σχολίου