«Αρετή είναι η ηθική ανωτερότητα, η υπεροχή». Σήμερα όμως, η σημασία τόσο της λέξεως «αρετή», όσο και του ονόματος «αγαθός», το οποίο σχετίζεται με την ιδιότητά της, έχουν διαστρεβλωθεί, παίρνοντας μία τελείως διαφορετική τροχιά από την πραγματικότητα.
Για να καταλάβουμε καλύτερα την σημασία που έδιναν οι αρχαίοι μας πρόγονοι στην λέξη «αρετή», ας παρακολουθήσουμε τι λένε γι’ αυτήν τα λεξικά τους. Το «Etymologicum Magnum» τονίζει μεταξύ των άλλων: «Λέγεται δε και η κατά πόλεμον δύναμις, παρά τον Άρην, τον πόλεμον. Λέγεται δε αρετή και η εν παντί πράγματι υπεροχή· παρά το αιρώ, το προαιρούμαι. Σημαίνει την κατά πόλεμον ανδρείαν…
Σημαίνει και την ψυχικήν αρετήν.» Αν προσέξουμε δε με μεγαλύτερη προσοχή τα λεξικά, θα διαπιστώσουμε ότι εκτός των άλλων ετυμολογιών, η λέξη «αρετή», δηλώνει και την ιδιότητα του Άρεως. Την μαχητικότητα. Την ανδρεία. Και πράγματι πρέπει ο άνθρωπος να μάχεται για να κατακτήσει οτιδήποτε. Να μάχεται για να έχει καλές επιδόσεις. Να μάχεται για να βελτιώσει τον χαρακτήρα του. Να μάχεται για να είναι πιο δυνατός.
Να μάχεται για να γίνει πιο ωφέλιμος στους συνανθρώπους του. Αυτές τις τέσσερις ιδιότητες τις συγκεντρώνουν τα τέσσερα παραθετικά του επιθέτου «αγαθός» (αμείνων, άριστος – βελτίων, βέλτιστος – κρείττων, κράτιστος – λώων, λώστος ), το οποίο από τον τύπο ήδη «αρείων (αμείνων)», «άριστος», σχετίζεται με την αρετή.
Διαπιστώνουμε λοιπόν από την μελέτη των επεξηγήσεων που δίνουν τα λεξικά ότι για τους αρχαίους πατέρες μας, η λέξη είχε διάφορες σημασίες: Σήμαινε την γενναιότητα, την ψυχική αρετή, την μαχητικότητα αλλά και την υπεροχή. Ήταν αυτή που επιθυμούσαν και επεδίωκαν οι πάντες. Το «ταν η επί τας», για παράδειγμα, ήταν η αυτονόητη απαίτηση της πολεμικής αρετής του γιου της, από την Λάκαινα Μάνα, η οποία απαιτούσε θάρρος στην αντιμετώπιση του κινδύνου, τόλμη στην διεκδίκηση της νίκης και αποτέλεσμα στον αγώνα. Θα κατανοήσουμε όμως καλύτερα την ιδιαίτερη αυτή σημασία από την εξήγηση ενός ιδιαιτέρως χαρακτηριστικού παραδείγματος!
Ο Λεωνίδας, όταν ο Ξέρξης του ζήτησε να παραδώση τα όπλα, του απήντησε το περίφημο «μολών λαβέ»! Το γεγονός ότι δεν γνωρίζουν πολλοί την ιδιαίτερη σημασία των λέξεων αυτών της Eλληνικής, οδήγησε τους «μεταφραστές» να το αποδώσουν ως «έλα να τα πάρεις»! Οι ξένες μάλιστα πολεμικές ταινίες της μάχης των Θερμοπυλών το αποδίδουν ως «come and get them»!
Όμως ο Λεωνίδας ΔΕΝ ΕΙΠΕ ΑΥΤΟ. Διότι ήταν Λάκων και διότι εννοούσε το Λακωνικό αυτονόητο. Αν εννοούσε αυτό, που λένε ελαφρά τη καρδία οι μη σχετικοί με την γλώσσα, τότε θα έλεγε «ελθών λαβέ» και όχι «μολών λαβέ». Και θα εξηγήσω αμέσως τι εννοώ. Το ρήμα «μολώσκω», που τρέπεται σε «βλώσκω», έχει αόριστο «έμολον»και την μετοχή αορίστου «μολών». Γνωρίζουμε βεβαίως ότι στην Aρχαία Eλληνική γλώσσα ουσιαστικά δεν υπάρχουν συνώνυμα. Για να δηλωθεί το ρήμα «έρχομαι» ή «πηγαίνω» υπάρχουν δεκάδες τύποι, εκ των οποίων ο καθένας είχε μία ειδοποιό νοηματική διαφορά από τον άλλο και δήλωνε κάτι λίγο διαφορετικό.
Έτσι το ρήμα «βλώσκω» σημαίνει έρχομαι κάπου, πηγαίνω κάπου, αφού όμως πρώτα βρίσκω τα ψυχικά αποθέματα, το θάρρος ψυχής. Όταν λοιπόν ο Λεωνίδας απάντησε στην απαίτηση του Ξέρξη «μολών λαβέ», δεν εννοούσε «έλα να τα πάρεις» αλλά «βρες πρώτα το θάρρος και έλα να τα πάρεις»,
«ΑΝ ΤΟΛΜΑΣ, ΕΛΑ ΝΑ ΤΑ ΠΑΡΕΙΣ»!
Η μετοχή βεβαίως είναι υποθετική και η φράση αποδίδει υποθετικό λόγο. Όμως το μήνυμα ήταν σαφές. «Αν σου κοτάει, έλα». Και φυσικά αυτή η επίδειξη θάρρους ήταν συνέχεια της ατειχίστου πόλεως, η οποία δήλωνε ότι τα τείχη είναι για τους άλλους. Για μας, τους Λάκωνες, «τείχη είναι τα σώματα των στρατιωτών μας»! Η πολεμική αρετή σε όλο της το μεγαλείο!
Του Αντωνίου Α. Αντωνάκου Καθηγητού – Κλασσικού Φιλολόγου Ιστορικού – Συγγραφέως (Απόσπασμα).
0 comments
Δημοσίευση σχολίου