Μέγας Αλέξανδρος……η πολιορκία της Αλικαρνασσού (334 π.Χ), γιατι σημερα οι Έλληνες δεν έχουν καμιά σχέση με τους τότε!

Μετά την κατάληψη της Μιλήτου ο Αλέξανδρος κατέστη κυρίαρχος όλης της Αιολίδας και της Ιωνίας, δηλαδή των δύο Μικρασιατικών περιοχών με ισχυρό και πολυάριθμο Ελληνικό πληθυσμό. Στη συνέχεια θα εισέβαλλε στη Δωρίδα, η οποία αποτελούσε τμήμα της σατραπείας της Καρίας και όπου τα Ελληνικά αστικά κέντρα των παραλίων δεν ήταν τόσο ισχυρά, σε σχέση με τα βαρβαρικά αστικά κέντρα της ενδοχώρας. Ο Αλέξανδρος φόρτωσε τις πολεμικές μηχανές και τα τρόφιμα στα πλοία και τα έστειλε στην Αλικαρνασσό, προς την οποία κατευθύνθηκε με τις χερσαίες δυνάμεις του και από την οποία ξεκίνησε η πραγματική αντίσταση των Περσών.

Ο παρ’ ολίγον πεθερός του Αλεξάνδρου, ο Πιξώδαρος, είχε στερήσει από την αδελφή του Άδα, τα νόμιμα δικαιώματά της, αφήνοντάς της μόνο την οχυρότατη πόλη Άλινδα και τις γύρω περιοχές. Ενώ ο Αλέξανδρος κατευθυνόταν προς την Αλικαρνασσό, η Άδα τον συνάντησε, του προσέφερε τα Άλινδα, του ζήτησε να την αποκαταστήσει στα νόμιμα δικαιώματά της και τον υιοθέτησε. Η Άδα πρότεινε την υιοθεσία, για να έχει την προστασία που έχει η μητέρα από τον γιο και ο Αλέξανδρος την δέχθηκε, για να αποκτήσει νόμιμα δικαιώματα στο βασιλικό οίκο της Καρίας. Όσοι Κάρες υποστήριζαν την Άδα, θεώρησαν ότι έτσι αποκαταστάθηκε η νομιμότητα και έστειλαν πρέσβεις με χρυσά στεφάνια, να του δηλώσουν την υποστήριξή τους. Αυτονόητο είναι ότι θα συνεισέφεραν γενναία στον ανεφοδιασμό της στρατιάς.

Η Αλικαρνασσός ήταν η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της Καρίας. Ήταν πολύ καλά οχυρωμένη και την υπερασπίζονταν πολλοί Πέρσες και ξένοι μισθοφόροι, μεταξύ των οποίων και ο Μέμνων ο Ρόδιος ως αρχηγός των Ελλήνων μισθοφόρων, ενώ ο στόλος τους είχε αποκλείσει το λιμάνι της. Στο πλευρό των Περσών βρίσκονταν και οι Αθηναίοι εξόριστοι, Εφιάλτης και Θρασύβουλος. Ειδικά ο Εφιάλτης με την αποφασιστικότητα και τη μεγάλη σωματική του δύναμη έφερε σε δύσκολη θέση τους πολιορκητές της Αλικαρνασσού πριν σκοτωθεί και το ακόλουθο περιστατικό είναι χαρακτηριστικό της νοοτροπίας των δύο Αθηναίων στρατηγών. Όταν κατά την πολιορκία της Αλικαρνασσού ο Αλέξανδρος ζήτησε ανακωχή για τη συλλογή και ταφή των νεκρών, αυτοί εισηγήθηκαν την απόρριψή της, όμως ο άμεσος αντίπαλος του Αλεξάνδρου, ο Μέμνων, την δέχθηκε. Αυτή η περιφρόνηση προς θεμελιώδεις ηθικές αρχές, κοινές σε Έλληνες και βαρβάρους, όπως η ταφή των νεκρών πολεμιστών, είχε πείσει στο παρελθόν την Αθηναϊκή Δημοκρατία να τους εμπιστευθεί την προστασία των κρατικών συμφερόντων.

Ο Αλέξανδρος χρειάσθηκε να καταλάβει με έφοδο όλες τις πόλεις μεταξύ Μιλήτου και Αλικαρνασσού και διαπίστωσε την αποτελεσματικότητα της αμυντικής προετοιμασίας του Μέμνονα. Όταν στρατοπέδευσε 5 στάδια (περίπου 1 χλμ) από την πόλη, υπολόγιζε πλέον σε μακρόχρονη πολιορκία. Την πρώτη μέρα καθώς ο Αλέξανδρος πλησίαζε στο τείχος κοντά στις πύλες προς τα Μύλασα, οι υπερασπιστές της Αλικαρνασσού επιχείρησαν έξοδο, την οποία οι δυνάμεις του Αλεξάνδρου απέκρουσαν εύκολα και τους ξανάκλεισαν στα τείχη. Ο Αλέξανδρος είδε ότι η κατάληψη της Μύνδου θα τον διευκόλυνε στον αποκλεισμό κατά την πολιορκία και οι Μύνδιοι του πρότειναν να παραδοθούν, αν πήγαινε τη νύχτα.

Όταν όμως εμφανίσθηκε ο ίδιος στα τείχη της κατά τα μεσάνυχτα, ουδείς παραδινόταν. Φαίνεται πως κάποιοι Μύνδιοι υπολόγιζαν να ανοίξουν τις πύλες το βράδυ, οπότε συνήθως χαλαρώνει η επαγρύπνηση, αλλά η Περσική φρουρά τους αντελήφθη και πρόλαβε να τους εξουδετερώσει. Επειδή ο Αλέξανδρος είχε πάει για να την παραλάβει και όχι να την καταλάβει, δεν είχε μαζί του πολιορκητικές μηχανές. Παρά ταύτα οι πεζέταιροι ανέλαβαν να υποσκάψουν το τείχος και κατάφεραν να γκρεμίσουν έναν πύργο, ωστόσο η σθεναρή άμυνα των κατοίκων αφενός και αφετέρου οι μεγάλες ενισχύσεις, που έφθασαν δια θαλάσσης από την Αλικαρνασσό, τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει τη Μύνδο και να αφοσιωθεί στην εκπόρθηση της Αλικαρνασσού.

Την πόλη περιέβαλλε τάφρος πλάτους 30 πήχεων (περίπου 13 μ) και βάθους 15 (περίπου 7 μ). Την επιχωμάτωσε για να μπορούν να πλησιάσουν στα τείχη οι πύργοι, που θα προσέβαλλαν τους προμαχώνες, και οι άλλες μηχανές, που θα γκρέμιζαν τα τείχη. Οι Αλικαρνασσείς πραγματοποίησαν έξοδο την νύχτα για να κάψουν τις πολιορκητικές μηχανές, αλλά τους απώθησαν οι Μακεδόνες. Στη συμπλοκή αυτή σκοτώθηκαν 70 Αλικαρνασσείς και ο Νεοππτόλεμος, γιος του Αρραβαίου και αδελφός του άλλου αυτόμολου, του Αμύντα. Οι Μακεδόνες είχαν 16 μόνο νεκρούς αλλά 300 τραυματίες, επειδή η συμπλοκή έγινε νύχτα.

Μετά από λίγες μέρες πολιορκίας, είχαν γκρεμιστεί δύο πύργοι και το ενδιάμεσο τμήμα του τείχους, ενώ ο τρίτος κατά σειρά πύργος είχε πάθει μεγάλες ζημίες και ήταν σχεδόν έτοιμος να πέσει. Οι Αλικαρνασσείς όμως διέθεταν πολλά εργατικά χέρια και διόρθωναν πρόχειρα και βιαστικά τις ζημιές. Στα τείχη τοποθέτησαν πύργο ύψους 100 πήχεων (περίπου 45 μ) γεμάτο με καταπέλτες, οι οποίοι έτσι είχαν καλύτερο οπτικό πεδίο και μεγαλύτερο βεληνεκές. Προσπάθησαν και πάλι να πυρπολήσουν τις πολιορκητικές μηχανές των Μακεδόνων, αλλά ο Φιλώτας και ο Ελλάνικος, που είχαν αναλάβει τη φύλαξή τους, κατάφεραν να γλιτώσουν όσες ήταν μακρυά από τα τείχη. Τελικά η εμφάνιση του Αλεξάνδρου τρομοκράτησε τους υπερασπιστές, που εγκατέλειψαν την αρχικά επιτυχή προσπάθειά τους και ξανακλείστηκαν στα τείχη.

Στη συνέχεια έκαναν μία ακόμη προσπάθεια εξόδου, κατά την οποία υπέστησαν σημαντικές απώλειες από τα βέλη και τους λιθοβόλους καταπέλτες των Μακεδόνων. Όσοι επιχείρησαν την έξοδο στο Τρίπυλο, είχαν τις περισσότερες απώλειες, διότι κατά την υποχώρησή τους γκρεμίστηκε από το βάρος τους ένα στενό γεφυράκι πάνω από την τάφρο. Άλλοι σκοτώθηκαν από τα βέλη των Μακεδόνων, άλλοι πέφτοντας στην τάφρο, ενώ από τον πανικό, που προκλήθηκε, οι πύλες έκλεισαν πρόωρα αφήνοντας έξω από τα τείχη πολλούς υπερασπιστές, που σφαγιάσθηκαν επιτόπου. Κατά την έξοδο αυτή σκοτώθηκαν 1.000 Αλικαρνασσείς και 40 στρατιώτες του Αλεξάνδρου, μεταξύ των οποίων ο υπασπιστής Πτολεμαίος, ο αρχηγός των τοξοτών, Κλέαρχος, ο χιλίαρχος Αδαίος και άλλοι σημαντικοί Μακεδόνες.

Στη φάση αυτή λίγο έλειψε να πέσει η Αλικαρνασσός, αλλά ο Αλέξανδρος σάλπισε υποχώρηση, ελπίζοντας ότι οι πολιορκημένοι θα σκεφτόντουσαν να παραδοθούν. Η πρωτεύουσα της Ελλησποντικής Φρυγίας είχε εγκαταλειφθεί, η πρωτεύουσα της Λυδίας είχε παραδοθεί πρόθυμα, αν παραδινόταν – έστω μετά από πολιορκία – και η πρωτεύουσα της Καρίας, το όφελος για τον Αλέξανδρο θα ήταν τεράστιο. Με μία μάχη (στον Γρανικό), δύο πολιορκίες (της Μιλήτου και της Αλικαρνασσού) και πρακτικά χωρίς απώλειες θα είχε καταλάβει τρεις σατραπείες, θα είχε απελευθερώσει τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων της Ασίας, θα είχε εξουδετερώσει τον καλύτερο στρατηγό του Δαρείου και όλα αυτά σε λιγότερο από ένα εξάμηνο. Η ψυχολογική επίδραση όλων των παραπάνω στους υπηκόους και τους πολεμιστές της υπόλοιπης αυτοκρατορίας θα αποτελούσε έναν εξαιρετικά σημαντικό πολλαπλασιαστή ισχύος του Αλεξάνδρου.

Μετά από αυτήν την αποτυχημένη έξοδο οι ηγέτες των Περσών, Οροντοβάτης και Μέμνων, συνεκτιμώντας τις ζημιές στα τείχη και τις απώλειές τους σε προσωπικό έκριναν ότι δεν μπορούσαν να αντέξουν πολύ ακόμη. Έτσι στη διάρκεια της δεύτερης νυκτερινής βάρδιας άφησαν στην ακρόπολη τους καλύτερους στρατιώτες με τα απαραίτητα εφόδια και οι υπόλοιποι, με όσα εφόδια μπορούσαν να μεταφέρουν, μπήκαν στα πλοία και διέφυγαν στην Κω. Προηγουμένως πυρπόλησαν τον ξύλινο πύργο με τους καταπέλτες και τις αποθήκες με τα βέλη και τα άλλα εφόδια, για να μην πέσουν στα χέρια των Ελλήνων. Τα μεσάνυχτα η φωτιά είχε φουντώσει για τα καλά, καίγοντας και σπίτια. Το επόμενο πρωί ο Αλέξανδρος διαπίστωσε ότι οι Πέρσες και οι μισθοφόροι είχαν πάρει τέτοιες θέσεις στην ακρόπολη, που δεν ήταν φρόνιμο να τους επιτεθεί. Θα είχε πολλές απώλειες χωρίς λόγο, αφού η πόλη ήδη ήταν στα χέρια του.

Μετά την κατάληψη της Αλικαρνασσού, που δεν είχε τον συμπαγή Ελληνικό πληθυσμό της Μιλήτου, την κατέσκαψε, για να την τιμωρήσει, που έδωσε κακό παράδειγμα στους επόμενους, και περιέβαλε την ακρόπολη με τείχος και βαθειά τάφρο. Η ακρόπολη δεν εγκαταλείφθηκε από τους Πέρσες, διότι δεν σταματούσαν τον αγώνα, απλώς υποχρεώθηκαν σε τακτική υποχώρηση. Σκόπευαν να αντισταθούν και η ακρόπολη καλούνταν να εκπληρώσει την αποστολή της, δηλαδή να αποτελέσει προγεφύρωμα για μελλοντική αντεπίθεση (περίκλειστο σημείο αμύνης).

Στη συνέχεια ο Αλέξανδρος έστειλε τις πολιορκητικές μηχανές στις Τράλλεις, άφησε 3.000 πεζούς μισθοφόρους ως φρουρά της πόλης και όλης της Καρίας, έστειλε τον Πτολεμαίο με 200 ιππείς στη Φρυγία και ανέθεσε τη διοίκηση της Καρίας στην Άδα. Οι δυνάμεις, που άφησε στην Καρία είχαν ως αποστολή να καταλάβουν την ακρόπολη της Αλικαρνασσού, τη Μύνδο, την Καύνο, τη Θήρα, την Καλλίπολη, την Κω και το Τριόπιο, που παρέμεναν στα χέρια των Περσών.

ΚΙνούμενες πολιορκητικές χελώνες που χρησιμοποιήθηκαν από τον Μέγα Αλέξανδρο κατά την πολιορκία της Αλικαρνασσού. Οι μηχανές παρείχαν προστασία σε περίπου δώδεκα εργαζόμενους η καθεμία, όταν αυτοί εργάζονταν στην επιχωμάτωση των τάφρων, προκειμένου να καταστεί δυνατή η προσέγγιση των λοιπών πολιορκητικών μηχανών.

Οι αξιωματούχοι του Αχαιμενιδικού κράτους όμως δεν εγκατέλειπαν εύκολα τον αγώνα. Πολλοί στρατηγοί και τοπικοί ηγεμόνες διατηρούσαν με τις μονάδες τους στρατηγικά σημεία, πόλεις και πόρους (περάσματα) στη διάθεση του Δαρείου και ο Αλέξανδρος ήταν υποχρεωμένος να καταλαμβάνει τα φρούρια και τις πόλεις της Καρίας εξ εφόδου. Επειδή δεν ήταν εφικτή η χερσαία μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων τροφίμων σε μεγάλες αποστάσεις, οι αρχαίοι στρατοί έπρεπε να κινούνται κοντά στις υδάτινες αρτηρίες ή προς τις περιοχές, όπου υπήρχαν τρόφιμα. Στην παρούσα φάση το ευχάριστο για τον Αλέξανδρο ήταν πως, αφού η Καρία εμφανιζόταν εχθρική απέναντί του, μπορούσε να εξασφαλίζει την τροφοδοσία της στρατιάς του λεηλατώντας τα αποθηκευμένα τρόφιμα χωρίς να βλάπτει την εικόνα του. Επίσης όσο μικρότερος ήταν ο στρατός, τόσο ευκολότερα εξασφαλιζόταν η διατροφή του, συνεπώς η κατάτμηση ενός μεγάλου στρατεύματος βοηθούσε τη διοικητική μέριμνα και παράλληλα επέτρεπε την ταυτόχρονη δράση σε διαφορετικά μέτωπα.

Έτσι ο Αλέξανδρος επέτρεψε στους πρόσφατα παντρεμένους Μακεδόνες να επισκεφθούν τις οικογένειές τους. Επικεφαλής τους όρισε τους επίσης νεόνυμφους, Πτολεμαίο του Σέλευκου, Κοίνο του Πολεμοκράτη και Μελέαγρο του Νεοπτόλεμου. Αυτό σε συνδυασμό με την απόσπαση ενός τμήματος υπό τον Παρμενίωνα βοηθούσε να μειωθούν οι ανάγκες σε εφόδια και παράλληλα ικανοποίησε πολύ τους Μακεδόνες, που όπως όλοι οι Έλληνες δεν έκαναν αδιάλειπτες εκστρατείες. Ο νεαρός βασιλέας είχε μεγάλη ανάγκη από καλές δημόσιες σχέσεις. Όταν θα τελείωνε η άδεια γάμου, οι αδειούχοι έπρεπε να επιστρέψουν με όσο το δυνατό περισσότερους νεοσύλλεκτους. Επίσης απέστειλε τον Κλέανδρο του Πολεμοκράτη για στρατολόγηση στην Πελοπόννησο.

Στο μέτωπο της Καρίας οι Πέρσες διαπίστωσαν ότι επαληθεύθηκε ο Μέμνων. Ο Αλέξανδρος πλεονεκτούσε στις χερσαίες επιχειρήσεις, γι’ αυτό απέφυγαν να δώσουν μάχη εκ παρατάξεως, ώστε να μη χρεωθούν νέα ήττα και φθείρουν περισσότερο το γόητρό τους. Ο Μέμνων είχε επικεντρώσει τις προσπάθειές του στη δημιουργία μετώπου στην Ελλάδα. Η Περσέπολη δεν του καταλόγισε την απώλεια της Αλικαρνασσού και ολόκληρης της Καρίας, αντίθετα αναγνώρισε ότι στον ελάχιστο χρόνο, που μεσολάβησε από τη μάχη του Γρανικού, και παρά τη μειονεκτική του θέση μετά την απώλεια δύο ολόκληρων σατραπειών, έκανε όλα όσα μπορούσαν να γίνουν.

Μάχη εκ παρατάξεως δεν έδωσε, διότι ήταν εξ αρχής αντίθετος με αυτήν την τακτική. Ωστόσο υπερασπίσθηκε ο ίδιος την πρωτεύουσα της τρίτης σατραπείας, δίνοντας το «πατριωτικό» μήνυμα προς όλες τις κατευθύνσεις και πράγματι σχεδόν όλες οι πόλεις της Καρίας προέβαλαν αντίσταση. Δεν περιορίσθηκε σε παθητική άμυνα, αλλά έκανε γενναίες αντεπιθέσεις και εγκατέλειψε την Αλικαρνασσό, μόνο όταν ήταν αναπόφευκτη η πτώση της, κι επιπλέον η αποχώρησή του ήταν τακτική στρατιωτική υποχώρηση και όχι άτακτη φυγή. Στα εδάφη, που εγκατέλειψε, άφησε θύλακες αντίστασης, για να τον βοηθήσουν στη αντεπίθεση για την ανακατάληψή τους. Αυτοί οι θύλακες παρέμειναν υπό Περσική κατοχή, περίπου για έναν χρόνο ακόμη.

Παράλληλα οι Πέρσες ανέθεσαν και σε τρίτους να λύσουν το πρόβλημα. Δέχτηκαν τις προτάσεις του Αλεξάνδρου του Αερόπου και αποπειράθηκαν να βγάλουν από τη μέση τον ενοχλητικό νεαρό Αργεάδη χρησιμοποιώντας τις εσωτερικές έριδες της Μακεδονίας. Αλλά ούτε κι εδώ σημείωσαν επιτυχίες, όπως και σε καμία άλλη φάση αυτού του πολέμου.
Βιβλιογραφία
Αρριανός Α.24.
Διόδωρος 1Z.23.- 27., 48.5