Μια συνέντευξη για το Ιερό Δισκοπότηρο

Δέχτηκα πρόσφατα την πρόταση συνέντευξης από φοιτητές του Πανεπιστημίου Κρήτης με θέμα το Ιερό Δισκοπότηρο και την γνωστή παραφιλολογία που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια όπως επίσης και τις τουριστικές προεκτάσεις που δέχτηκε το όλο ζήτημα.

Το αποτέλεσμα του διαλόγου μας είναι το παρακάτω κείμενο που μοιράζομαι μαζί σας…
Κύριε Ιωαννίδη, τι αντιλαμβάνεστε ως Ιερό Δισκοπότηρο;
Στην λειτουργική παράδοση της Χριστιανικής Εκκλησίας, το Δισκοπότηρο είναι το σκεύος όπου τελείται το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Η μεταμόρφωση δηλαδή του τρόπου ύπαρξης των υλικών πραγμάτων σε μεταφυσικές έννοιες (από ψωμί και κρασί σε σώμα και αίμα Κυρίου) όπως επίσης η μεταστροφή του τρόπου σχέσης του ανθρώπου με το θείο (από την βρώση καθημερινών στοιχείων στην μεθεκτική ευχαριστία με το άρρητο).

Το Δισκοπότηρο, όπως άλλωστε μαρτυρά η ίδια η λέξη, είναι η ένωση δυο μελών σε ένα (ο δίσκος και το ποτήρι), κατά αντιστοιχία του πνευματικού γάμου (σώμα και ψυχή) αλλά και του βιολογικού γεγονότος της ένωσης των αντιθέτων (άντρας και γυναίκα).
Το σκεύος το οποίο φυλάσσετε στην Αγία Τράπεζα κάθε σύγχρονης εκκλησίας, δεν αποτελεί αντίγραφο του Δισκοπότηρου από τον Μυστικό Δείπνο παρά ζωντανό σύμβολο της θεουργίας που τελείται κατά την Θεία Λειτουργία.

Γι’ αυτό και οποιαδήποτε αρχαιολογία του Δισκοπότηρου είναι καταδικασμένη, διότι πρωτίστως αναφερόμαστε σε σύμβολο ενός πνευματικού έργου παρά σε κάποιο απτό δοχείο με μεταστοιχειοτικές ιδιότητες! Αν ίσχυε το δεύτερο τότε ασφαλώς η έννοια της θέωσης που προσφέρει η μυστηριακή ζωή εντός της Εκκλησίας, θα υποβιβάζονταν σε μια μονοφυσίτικη εξέλιξη του ατόμου καθώς θα αφορά αποκλειστικά και μόνο την ύλη και ότι σχετίζεται μ’ αυτήν.

Πιστεύετε ότι υπάρχει οποιαδήποτε τεκμηριωμένη βιβλιογραφία που να προτείνει ότι είναι οτιδήποτε άλλο πέραν της φαντασίας; Είμαι της γνώμης πως αν κανείς θέλει να εντρυφήσει στα πραγματικά μυστήρια του Δισκοπότηρου, θα πρέπει να αναζητήσει κλασσικά έργα όπως το The Grail Legend της Emma Jung και το The Grail Tradition του Julius Evola.

Μελέτες όπως οι παραπάνω αναδεικνύουν την Εσωτερική σημασία του Δισκοπότηρου τοποθετώντας το έξω από το δίπολο (και αδιέξοδο) ερώτημα: αν είναι ψέμα ή πραγματικότητα. Η αξία του Ιερού Δισκοπότηρου άλλωστε δεν εντοπίζεται σε κάποιο απτό δοχείο που φυλάσσετε σε μια κάποια κρύπτη, αλλά στο ζωντανό του ρόλο στα Θεία Μυστήρια και στις καρδιές των εκκλησιαζομένων.
Πού πιστεύετε ότι έχει τις καταγωγές του το Δισκοπότηρο; Για παράδειγμα, στην καταγεγραμμένη ιστορία, στη θρησκεία, στην κέλτικη μυθολογία κτλ;

Όπως χαρακτηριστικά καταδεικνύει ο Peter Kingsley στο Ancient Philosophy, Mystery and Magicμπορούμε εύκολα να αναγάγουμε τον συμβολισμό του Δισκοπότηρου στον μεταμορφωτικό χαρακτήρα του Κρατήρα όπως αυτός παρουσιάζεται στην αρχαία ελληνική γραμματεία, και πολύ αργότερα, στα Ερμητικά Κείμενα.

Τα δε κέλτικα στοιχεία στην γραμματεία του Δισκοπότηρου αφορούν περισσότερο το Γκράαλ και όχι τόσο το Ιερό σκεύος με το οποίο ο εκάστοτε ιερέας τελεί την Θεία Ευχαριστία. Αν και ο συμβολισμός δεν απέχει ιδιαίτερα…
Προσωπικά πάντως εντοπίζω τις βαθύτερες ρίζες του συμβόλου στην έννοια του «δοχείου» που πρώτα από όλα εντυπώνεται στο συλλογικό μας ασυνείδητο μέσα από την κοινή εμπειρία της γυναικείας μήτρας. Η εγκυμονούσα μητέρα είναι το πρωταρχικό «δισκοπότηρο» που μέσα της μεταμορφώνεται το σπέρμα σε μια νέα δημιουργία. Δεν είναι τυχαίο που μέχρι και σήμερα, αγιογραφίες παριστάνουν το ιερό τέκνο να αναδύεται σαν ήλιος μέσα από το στόμιο του καμπυλωτού δισκοπότηρου, όπως ακριβώς το βρέφος εξέρχεται από την σπηλαιώδη μήτρα λουσμένο με το κρασί (αίμα) που ρέει στις ανθρώπινες φλέβες…

Από πού πιστεύετε ότι προήλθαν οι «ιερές» του καταγωγές;
Ορίζουμε το ιερό σε αντιδιαστολή με το καθημερινό. Ως εκ τούτου, κάτι είναι ιερό εφόσον δεν ανήκει στην καθημερινότητα. Πως γίνεται όμως ένα αντικείμενο της ύλης να μην υπάγεται στους κοινούς νόμους του χωροχρόνου; Την απάντηση μας την δίνει η υπερφυσική κατάλυση των ίδιων αυτών νόμων. Για να ορίσουμε λοιπόν κάτι ως ιερό, δεν αρκεί να μας αναγάγει με κάποιο τρόπο στο διαφορετικό, στο Άλλο, αλλά και να μπορεί να εκφέρει μια αλλαγή που στον θρησκευτικό βίο ονομάζεται «θαύμα».
Καθώς λοιπόν η κύρια ιδιότητα του Δισκοπότηρου είναι η μεταμόρφωση της φθαρτής σχέσης του ανθρώπου σε άφθαρτη κοινωνία με το θείο, αντίστοιχα η λαϊκή αντίληψη έντυσε το σύμβολο αυτό με ιστορίες που με την υπερβολή τους βοηθούν ώστε να καταλάβει ακόμη και ο λιγότερο μορφωμένος την διαφοροποιώ ιδιότητα του δοχείου της Ευχαριστίας.

Πιστεύετε ότι το Ιερό Δισκοπότηρο είναι ακόμα επίκαιρο σήμερα; Εάν ναι, με ποιο τρόπο;
Στον χώρο της Εναλλακτικής Αναζήτησης το Δισκοπότηρο κέρδισε την προσοχή του κόσμου όταν το 1982 μια ομάδα ερευνητών δημοσίευσε την μελέτη The Holy Blood and the Holy Grail όπου εν συντομία θεώρησαν πως το Δισκοπότηρο αποτελεί το επί αιώνες καλά φυλαγμένο μυστικό ενός γενεαλογικού δέντρου που φτάνει μέχρι τον Ιησού! Δεκαετίες αργότερα, το μυθιστόρημα του Dan Brown Κώδικας Ντα Βίντσι έβαλε την θεωρία αυτή στις βιβλιοθήκες σχεδόν ολόκληρου του πλανήτη πατώντας σε ένα ευρύτερο κλίμα θρησκευτικής αμφισβήτησης που ζητάει αποδείξεις παρά θεολογικούς στοχασμούς.

Σήμερα ο θόρυβος που ξεκίνησε τότε έχει κοπάσει σημαντικά, τόσο γιατί η εκδοτική (και όχι μόνο) βιομηχανία εκμεταλλεύτηκε με βιβλικών διαστάσεων υπερβολή το όλο θέμα, όσο και γιατί δεκαετίες αργότερα δεν έχουν προκύψει νεότερα στοιχεία που να επιβεβαιώνουν τους ισχυρισμούς που θέλουν το Δισκοπότηρο την μυστική (βασιλική) γενεαλογία του Ιησού.

Μπορεί να υπάρχουν στοιχεία τα οποία να δείχνουν ότι οι «ιερές» καταγωγές του δισκοπότηρου έχουν αλλοιωθεί λόγω των απαιτήσεων της τουριστικής βιομηχανίας; Εάν ναι, μπορεί η Εκκλησία να έχει εν μέρει την ευθύνη για αυτό;

Η Εκκλησία -ιδιαίτερα η Ρωμαιοκαθολική- αν και εργάστηκε με οργανωμένες κινήσεις για την αποσαφήνιση των υπερβολών που ακούστηκαν από τον Brown και τους υπόλοιπους συγγραφείς που ασχολήθηκαν με το θέμα, δέχτηκε με συγκαλυμμένη χαρά το γεγονός του «θρησκευτικού» τουρισμού που αυξήθηκε θεαματικά σε όλες εκείνες τις περιοχές όπου τα διάφορα βιβλία σχετίζουν με το μυστήριο του Δισκοπότηρου. Όλα αυτά βέβαια θα είχαν αποφευχθεί αν υπήρχε σωστή Λειτουργική κατήχηση, αν δηλαδή τα εκκλησιαστικά σεμινάρια (σε ανατολή και δύση) δεν περιορίζονταν στην Παύλεια ηθικολογία και δίδασκαν στους εκκλησιαζομένους το τι πραγματικά συμβαίνει κατά την τέλεση των Ιερών Μυστηρίων. Όμως, για να γίνει αυτό δεν πρέπει να υπάρχει μονάχα η πρόθεση από την Κεφαλή της Εκκλησίας, αλλά και η θέληση από τους εκάστοτε ιερείς που δυστυχώς δεν φημίζονται για την παιδεία τους…

Στην εποχή της απόλυτης εμπορικής εκμετάλλευσης και του Εναλλακτικού Τουρισμού, πιστεύετε πως μπορούν να δημιουργηθούν «διαδρομές του Δισκοπότηρου» και αν ναι, ποια σχέση μπορεί να έχουν με το θρησκευτικό συναίσθημα;

Αν κανείς ήθελε να σχεδιάσει μια διαδρομή του Δισκοπότηρου που να συνδυάζει τουριστικό όφελος και εκπαιδευτικό χαρακτήρα, τότε σίγουρα μπορεί να ανατρέξει στο θρυλικό ταξίδι του Ιωσήφ της Αριμαθαίας, από τους Ιερούς Τόπους μέχρι τις ακτές της δυτικής Ευρώπης και στην συνέχεια, να περάσει πιο βόρεια σε Γαλλία, Αγγλία και Σκωτία όπου η όλη παραφιλολογία έχει συνδέσει το Δισκοπότηρο με τους Καθαρούς, του Ναΐτες και τους Ελευθεροτέκτονες. Μια τέτοια διαδρομή θα ήταν αξιοπρόσεχτη στους Εναλλακτικούς κύκλους, ίσως ακόμη και σε θρησκευτικές ομάδες. Οι γνωρίζοντες όμως τα των θρησκευτικών Μυστηρίων δεν θα μπορούσαν να συγκινηθούν από ένα τέτοιο οδοιπορικό καθότι ένα πνευματικό προσκύνημα στόχο έχει το εσωτερικό βίωμα και όχι την συγκέντρωση αναμνηστικών προϊόντων…

Υπάρχει βλέπετε μια τεράστια διαφορά ανάμεσα στον τουρισμό και την Εσωτερική Εργασία. Η πρώτη αποσκοπεί στην διασκέδαση ενώ η δεύτερη ψυχαγωγεί, οδηγεί δηλαδή την ψυχή στην ενατένιση των ιδεών του Αγαθού και του Θείου. Γι’ αυτό και στις συνειδήσεις του κόσμου δεν θα πρέπει αυτά τα δυο να ταυτίζονται. Ασφαλώς, δεν μπορούν και δεν είναι ανάγκη όλοι οι ταξιδιώτες να είναι ταυτόχρονα πνευματικοί ασκητές. Οφείλουμε όμως στον εαυτό μας να είμαστε ειλικρινής και να μην αυταπατόμαστε πως μια επίσκεψη σε κάποιο μοναστήρι είναι αρκετό για να μετέχουμε στο έργο της Θείας Κοινωνίας που είναι η μεταμόρφωση του τρόπου σχέσης του ανθρώπου με το Θείο.