Λίγες περίοδοι της Ελληνικής ιστορίας είναι τόσο πυκνές σε σημαντικά γεγονότα όσο αυτή που αρχίζει με τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο και τελειώνει με τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Η περίοδος αυτή, μαζί με εκείνη που ακολουθεί έως το τέλος της δεκαετίας του 1940, σημάδεψε με τρόπο σχεδόν μόνιμο την Ελληνική πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή.
Αυτά τα τέσσερα και κάτι χρόνια άφησαν πίσω τους περίπου 400.000 νεκρούς (με τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις) και μια χώρα με κατεστραμμένο παραγωγικό ιστό και λεηλατημένη οικονομία, σε βαθμό πολύ μεγαλύτερο από κάθε άλλη χώρα της κατεχόμενης Ευρώπης, σύμφωνα με τη Διάσκεψη Επανανορθώσεων που συγκλήθηκε στο Παρίσι το 1950. Ο δείκτης πολεμικών ζημιών της Ελλάδας ήταν μεγαλύτερος ακόμα και από αυτόν της κατεστραμμένης μετά τον πόλεμο Γερμανίας: 170% για την Ελλάδα, 135% για τη Γερμανία, (92% για τη Γαλλία, 20% για τη Μ. Βρετανία).
Αλλά και στην πολιτική-ιδεολογική σκηνή οι μεταβολές ήταν δραματικές. Όταν η Ελλάδα έμπαινε στον πόλεμο, στην πολιτική σκηνή, ή καλύτερα σε ότι είχε απομείνει από αυτή μετά από 4 χρόνια δικτατορίας του Μεταξά, κυριαρχούσε ακόμα ο απόηχος του Εθνικού Διχασμού. Η διαχωριστική γραμμή ήταν ουσιαστικά μεταξύ βενιζελικών και φιλοβασιλικών και αυτή διατηρήθηκε περίπου μέχρι τον Οκτώβριο του 1943. Όταν η Ελλάδα απελευθερώθηκε η νέα διαχωριστική γραμμή ήταν μεταξύ εθνικοφρόνων και αριστερών, με τους φιλοβασιλικούς να αποτελούν υποσύνολο των εθνικοφρόνων.
Πολιτικοί που ποτέ τους δε διακρίθηκαν για τη φιλοβασιλική τους στάση, αλλά ανήκαν στο βενιζελικό και μή κέντρο, όπως οι Γ. Παπανδρέου, Θ. Σοφούλης, Σ. Βενιζέλος και Ν. Πλαστήρας, συντάχθηκαν με την παραδοσιακή φιλοβασιλική δεξιά στον αντικομμουνιστικό αγώνα. Στη μεταπολεμική και μεταμφυλιακή Ελλάδα είναι πολύ εύκολο να αναγνωρίσει κανείς τις διαχωριστικές γραμμές που ισχύουν ακόμα και σήμερα, μετασχηματισμένες στις έννοιες και τα δεδομένα της εποχής, και με την αφαίρεση του παράγοντα της βασιλείας.
Στην πραγματικότητα η Ελλάδα ποτέ δεν κατόρθωσε να ξεπεράσει τα οικονομικά και κοινωνικά τραύματα του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, βοηθούντος βέβαια και του εμφυλίου που ακολούθησε. Τα σημάδια της δεκαετίας του 1940 είναι ακόμη και σήμερα έντονα στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή, ενώ τα τραύματα που άφησε πίσω της αυτή η περίοδος εξακολουθούν να μην έχουν επουλωθεί πλήρως. Δεν είναι τυχαίο πώς ελάχιστοι ιστορικοί τολμούν, ακόμα και σήμερα, να αγγίξουν τα γεγονότα αυτής της εποχής. Τα περισσότερα συγγράμματα προέρχονται από ανθρώπους που έζησαν μέσα στα γεγονότα της και άρα είναι φορείς φυσιολογικής υποκειμενικότητας. Δύσκολη όμως είναι και η απλή συζήτηση των γεγονότων της εποχής, καθώς ακόμα και για τους ανθρώπους που δεν την έζησαν, η πολιτική τους τοποθέτηση παίζει τον πρώτο και κύριο ρόλο.
Το ΕΑΜ, για παράδειγμα, είναι είτε το όργανο της κομμουνιστικής συνομωσίας, είτε το μοναδικό αγνό, μαζικό, αντιστασιακό κίνημα. Ο Άρης Βελουχιώτης είναι είτε ψυχοπαθής σφαγέας, είτε η πιο γνήσια μορφή της αντίστασης, ενώ ο Ζέρβας για άλλους είναι μέθυσος συνεργάτης των Γερμανών και για άλλους ο μόνος Έλληνας πατριώτης αντιστασιακός. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές, αυτές οι αφοριστικές ή αγιοποιητικές κρίσεις δε συνοδεύονται από επαρκή γνώση των γεγονότων και των συνθηκών της εποχής, αλλά αποτελούν τις «επιβεβλημένες», από την πολιτική τοποθέτηση του καθενός, θέσεις. Όμως η ιστορία σχεδόν ποτέ δεν είναι τόσο βολικά απλή.
Εξαιτίας αυτών των δεδομένων επελέγη η καταγραφή του χρονολογίου να ξεκινήσει με την ολοκλήρωση πρώτα της περιόδου από το ΟΧΙ έως τη Συμφωνία της Βάρκιζας, και στη συνέχεια αυτής του εμφυλίου που ακολουθεί.
Βιβλιογραφία
Βουρνάς Τ. (1998), Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας (τόμος Γ’, 1940-1944), εκδόσεις Πατάκη
Γρηγοριάδης Σ. (2009), Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας (τόμος 1ος, Kατοχή - Δεκεμβριανά 1941-1945), εκδόσεις Polaris
Πυρομάγλου Κ. (1978), Ο Δούρειος Ίππος. Πολιτική και εθνική κρίσις κατά την Κατοχήν, εκδόσεις Δωδώνη
Χαριτόπουλος Δ. (2003), Άρης ο αρχηγός των ατάκτων, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
Curchill W. Keegan J. (1953), The second world war, Chartwell
Cartier R. (1966), Ιστορία του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός
Gardner L. (1994), Spheres of Influence: The Great Powers Partition in Europe, From Munich to Yalta, Ivan R. Dee
Mazower M. (2008), Hitler's Empire: How the Nazis Ruled Europe, Penguin Press HC
Murray W., Millet A. (2001), A War To Be Won: Fighting the Second World War, Belknap Press of Harvard University Press
Woodhouse C. M. (1948), Το μήλον της έριδος, Εξάντας εκδοτική
Mazower M. (1994), Στην Ελλάδα του Χίτλερ, εκδόσεις Αλεξάνδρεια
0 comments
Δημοσίευση σχολίου