Η έκλειψη Σελήνης και οι εξ αυτής δεισιδαιμονίες

Η Άλωση της Πόλης και μια δεισιδαιμονία..Του Θωμα Ακρωτηριανάκη Είχαμε την επέτειο της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης. Ας πούμε κάτι σχετικο, αλλά πολυ δευτερεύον και στο περιθώριο, που έχει σχέση με επηρεαστικες προλήψεις, δεισιδαιμονίες.Έγινε έκλειψη σελήνης την Τρίτη 22 Μαΐου 1453, ( ή την Τετάρτη 23 Μαΐου 1453, αν θεωρεις οτι το 24ωρο αρχίζει στις 6 μ.μ., βλέπε τον ιστότοπο της NASA
http://eclipse.gsfc.nasa.gov/LEcat5/LE1401-1500.html ), ακριβως μια εβδομάδα πριν απο την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, που «επηρέασε» (και χωρις εισαγωγικα) τους Βυζαντινους, αρνητικότατα.
Γράφει σχετικα ο Γιάννης Κορδάτος στο έργο του «Ακμη και Παρακμη του Βυζαντίου», ε’ έκδοση Μπουκουμάνη, 1974,σελ.553: «Ακόμα κάποια άλλη βραδια – ο Barbaro λέει πως ήταν στις 23 Μάη – σκοτείνιασε ο ουρανος. Οι Βυζαντινοι θάρρεψαν πως έγινε έκλειψη σελήνης και πίστεψαν πως ήρθε το τέλος τους.Όχι μόνο οι στρατιώτες και οι απλοι άνθρωποι,αλλα και οι επίσημοι μαζι με τον Παλαιολόγο,πήγαν να χάσουν το μυαλο τους, ενω οι Τούρκοι πανηγύριζαν,γιατι πίστευαν πως ήταν θεϊκο σημάδι της νίκης τους.». Γενικα να πω ότι, η αστρολογία δεν υπάρχει, είναι απολύτως μια ανοησία, αλλα απολύτως ανόητοι ζουν και βασιλεύουν…

ΕΚ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΗΜΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ
Εκστρατία Αθηναίων στην Σικελία (Κίμων)
16η Μαρτίου 413 π.Χ. Η ολική έκλειψη διήρκεσε 5 ώρες. Σημειώθηκε κατά τη διάρκεια της εκστρατείας των Αθηναίων στη Σικελία.

Οταν όλα είχαν ετοιμαστεί για την αποχώρηση (από Σικελία μετά από ήττες), έγινε έκλειψη σελήνης. Οι περισσότεροι Αθηναίοι τη θεώρησαν κακό οιωνό και ζήτησαν να αναβληθεί η αποχώρηση. Ο Νικίας, υπερβολικά προληπτικός («ην γαρ τι και άγαν θειασμώ τε και τω τοιούτω προσκείμενος» λέει ο Θουκυδίδης), αρνήθηκε να δώσει τη διαταγή της αποχώρησης προτού παρέλθουν 27 ημέρες (τρεις φορές εννέα), όπως είχαν υποδείξει οι μάντεις. Το οικτρό αποτέλεσμα των συμβουλών των μάντεων είναι ότι άφησαν τα κόκκαλά τους στα λατομεία των Συρακουσών σαν αιχμάλωτοι. Μάχη των Γαυγαμήλων (Μέγας Αλέξανδρος)

…Το ίδιο βράδυ (20 Σεπτεμβρίου 331) συνέβη ολική έκλειψη σελήνης και φόβος εξαπλώθηκε στο στρατόπεδο, καθώς η έκλειψη θεωρείτο κακός οιωνός. Ο μάντης Αρίστανδος όμως θύμισε στο στράτευμα πως σύμφωνα με τους Πέρσες μάγους ο ήλιος είναι το έμβλημα των Ελλήνων και η σελήνη έμβλημα των Περσών. Κατόπιν θυσίασε στη Σελήνη, τον Ήλιο και τη Γη ο μάντης και εξετάζοντας τα σφάγια βρήκε πως η έκλειψη ήταν ευνοϊκή για τους Έλληνες και ότι μέσα σε ένα μήνα θα γινόταν νικηφόρα μάχη. Με τέτοιον ευνοϊκό χρησμό ο στρατός ξεκίνησε την αυγή να συναντήσει τους Πέρσες…

Η Σελήνη στη Λαογραφία
Η παρουσία της Σελήνης είναι έντονη σε όλες τις παραδόσεις των λαών του κόσμου και ανέκαθεν η επίδρασή της θεωρείτο επιβοηθητική στην κατασκευή μαγικών συνταγών.

Επίσης, σε όλες τις περιοχές του κόσμου ο τρόπος που φαίνεται η Σελήνη συνιστά ένα διαχρονικό εργαλείο για την εμπειρική πρόγνωση του καιρού. Για παράδειγμα, λέγεται ότι όταν ο μηνίσκος της Σελήνης είναι στραμμένος (η κοίλη πλευρά του) προς τα πάνω ο καιρός θα είναι καλός, ενώ όταν είναι προς τα κάτω θα είναι κακός. Όταν ένα λαμπερό αστέρι ή ένας πλανήτης βρίσκεται κοντά στη Σελήνη ο καιρός θα είναι βίαιος. Όταν υπάρχουν δύο Πανσέληνοι μέσα στον ίδιο μήνα τότε θα υπάρξουν έντονα καιρικά φαινόμενα κατά τον επόμενο μήνα. Πολλά δακτυλίδια γύρω από τη Σελήνη προμηνύουν έντονες καταιγίδες. Ένα δακτυλίδι γύρω από τη Σελήνη, το οποίο χάνεται γρήγορα, σημαίνει πως θα ακολουθήσει καλός καιρός. Όμως ένας σταθερός δακτύλιος γύρω από τη Σελήνη προμηνύει βροχή ή χιόνι. Όταν υπάρχει δακτύλιος γύρω από τη Νέα Σελήνη τότε καταστροφές θα συμβούν στη θάλασσα.

Οι γεωργοί παρατηρούν εδώ και χιλιάδες έτη τις φάσεις της Σελήνης και προσαρμόζουν σε αυτές τις εργασίες τους. Γενικά, υπάρχει η πεποίθηση ότι καλή εξέλιξη έχουν οι εργασίες που αρχίζουν στο γέμισμα του φεγγαριού, ενώ αποτυγχάνουν εκείνες που αρχίσουν στη χάση του. Ακόμη πιστεύεται ότι καλή εξέλιξη έχουν και οι γάμοι που πραγματοποιούνται κατά τη γέμιση της Σελήνης.

Πιστεύεται ότι κατά την Πανσέληνο δεν πρέπει να κόβονται ξύλα και να κλαδεύονται τα δένδρα, αλλά τότε είναι που πρέπει να φυτεύονται φυτά. Εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα θεωρείται η Πανσέληνος του Ιανουαρίου («Γενάρη μήνα κλάδευε και μη ρωτάς φεγγάρι»).

Όσο για την Πανσέληνο με το κόκκινο χρώμα («ματωμένο φεγγάρι») θεωρείται προάγγελος καταστροφών και ειδικά από τους τσιγγάνους θεωρείται προάγγελος αιματοχυσίας. Όσο για τις σεληνιακές εκλείψεις θεωρούνται, παραδοσιακά, ως οιωνοί κακών.

Αντίθετα, θεωρείται ότι το να ατενίζει κάποιος τη Σελήνη τις δύο πρώτες ημέρες του γεμίσματός της έχει θετική επίδραση. Μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις συνηθίζεται ατενίζοντας κάποιος το φεγγάρι που αρχίζει να γεμίζει, να αγγίζει ένα χρυσό αντικείμενο για να αυξηθούν τα αγαθά του όπως αυξάνεται και το φεγγάρι. Σε ορισμένα μέρη όμως το αντίκρισμα αυτού του φεγγαριού που αρχίζει να μεγαλώνει θεωρείται κακός οιωνός και για αυτό το βλέμμα στρέφεται αλλού για να μην το δει κάποιος. Μια παράδοση που έχει τις ρίζες της στην αρχαία Αίγυπτο αναφέρει ότι αν κάποιος δει τη Σελήνη στην αρχή της γέμισής της πρέπει να υποκλιθεί προς αυτή τρεις φορές προς τιμήν του Όσιρη, της Ίσιδας και του Ώρου.

Μία από τις πλέον φημισμένες, λαογραφικά, μαγικές πρακτικές, που σχετίστηκε με τις μάγισσες της Θεσσαλίας, είναι το «κατέβασμα» του φεγγαριού με επικλήσεις ή με άλλες πρακτικές (όπως προσφορά πίτας προκειμένου να το ελκύσουν να «φάει»). Όταν το φεγγάρι δεν κατέβαινε τότε λέγεται ότι η μάγισσα το κατέβαζε βίαια. Μια εκδοχή σε αυτό το θέμα αναφέρει πως οι μάγισσες κατέβαζαν το φεγγάρι με μορφή αγελάδας, την οποία άρμεγαν και το γάλα το χρησιμοποιούσαν ως μαγική πρώτη ύλη. Το «κατέβασμα» του φεγγαριού γινόταν πάντα κατά την έκλειψή του.

Σε παραδοσιακές θεραπείες τα λόγια που χρησιμοποιούνται από τους πρακτικούς θεραπευτές προφέρονται στη χάση του φεγγαριού ώστε, κατά αναλογία, να υποχωρήσουν και οι ασθένειες. Μια παραδοσιακή θεραπεία για τις κρεατοελιές λέει να «πιαστούν» μερικές αχτίδες του φεγγαριού μέσα σε μεταλλική λεκάνη με νερό και να πλυθούν τα χέρια σε αυτή λέγοντας τα κατάλληλα λόγια.

Η φθίνουσα φάση και η Νέα Σελήνη θεωρούνται καλή περίοδος για το κόψιμο των νυχιών και το κούρεμα. Ακόμη, πιστεύεται πως αν η γυναίκα συλλάβει στη γέμιση της Σελήνης τότε το παιδί θα είναι αγόρι, ενώ στη χάση θα είναι κορίτσι. Επίσης, η λαογραφική σοφία καταγράφει ότι κατά τη φθίνουσα φάση της Σελήνης οι θάνατοι είναι συχνότεροι, ενώ κατά την αύξουσα φάση συχνότερες είναι οι γεννήσεις.

Γενικά έχει καταγραφεί, λαογραφικά, η σχέση της Σελήνης με διάφορες ασθένειες και ειδικά με τις ψυχικές παθήσεις, γεγονός που επιβεβαιώνουν και επιστημονικές στατιστικές. Η Σελήνη έχει σχετισθεί με διάφορες εξάψεις («είναι στα φεγγάρια του»), με την επιληψία στην οποία έχει δοθεί και το όνομα «σεληνιασμός», ενώ η έκφραση «φεγγαροχτυπημένος» αποδίδεται σε εκείνους που, γενικά, παρουσιάζουν ψυχικά νοσήματα.

Ακόμη υπάρχει η πίστη ότι αν κάποιος κοιμηθεί εκτεθειμένος στο σεληνιακό φως (ειδικά της Πανσελήνου) μπορεί να τυφλωθεί ή να τρελαθεί.Θα πρέπει να επισημανθεί πως αρκετές από τις λαογραφικές παραδόσεις για τη Σελήνη έχουν τις ρίζες τους σε πανάρχαιες εσωτερικές γνώσεις σχετικά με τις επιρροές των φάσεων του σεληνιακού κύκλου. Ωστόσο, αυτές οι εσωτερικές γνώσεις χάθηκαν με αποτέλεσμα τα όσα αποσπασματικά διατηρήθηκαν από τη λαϊκή σοφία να φαντάζουν αστήρικτα και προϊόν δεισιδαιμονίας. Όμως λέγεται ότι τα εσωτερικά «κλειδιά» τους φυλάσσονται προσεκτικά έως σήμερα από τους θεματοφύλακες των Μυστηρίων.