Το άγιο δισκοπότηρο

όπου σύμφωνα με την παράδοση ξεκουράστηκε ο Ιωσήφ
Μερικές μέρες αργότερα το ίδιο δισκοπότηρο χρησιμοποιήθηκε από τον ιωσήφ της αριμαθαίας για να περισυλλέξει το αίμα του χριστού ύστερα από το λογχισμό του, πάνω στο σταυρό, από τον ρωμαίο εκατόνταρχο Λογγίνο. Μετά τη σταύρωση ο κρυφός μαθητής του Ιησού έφυγε από τους άγιους τόπους.

Ύστερα από ένα μακρύ ταξίδι ο Ιωσήφ έφτασε το γκλαστονμπερι της Βρετανίας. Εκεί κάθισε να ξεκουραστεί δίπλα στα νερά μιας πηγής με το δισκοπότηρο στο στήθος του. Κάποια στιγμή όμως το αίμα του Ιησού χύθηκε κάτω. Από τότε, σύμφωνα με την παράδοση, το άγιο αίμα έχει διαποτίσει τα νερά της πηγής που έχουν ένα χαρακτηριστικό κοκκινωπό χρώμα

Ο μύθος όμως παρουσιάζει κάποιες παραλλαγές, καθώς οι πρώιμες εκδοχές του περιγράφουν τον Ιωσήφ, όταν πεθαίνει, να θάβεται όχι με το δισκοπότηρο, αλλά με δύο μπουκαλάκια – το ένα γεμάτο με το αίμα του χριστού και το άλλο με το υγρό που έτρεξε από τα πλευρά του…

Σχετικά με την τύχη του δισκοπότηρου στους αιώνες που ακολουθούν επικρατεί σιωπή. Ώσπου μετά το 500 μ.Χ. αναδύεται ο μύθος του βασιλιά Αρθούρου και των ιπποτών της στρογγυλής τραπέζης. Ο Arthur είναι ο «πάσχων βασιλιάς» που θα λυτρώσει τον κόσμο από τις δυνάμεις του κακού. Πάσχει όμως και για να γιατρευτεί επιβάλλεται να βρεθεί το δισκοπότηρο, το γκρααλ.

Ο κεντρικός πυρήνας των ιπποτών της στρογγυλής τραπέζης αριθμεί δώδεκα μέλη (όσοι και οι μαθητές του Ιησού). Στην αναζήτηση του δισκοπότηρου παίρνει μέρος ο πάρσιφαλ και είναι αυτός που στο τέλος βρίσκει το grail και γιατρεύει τον Αρθούρο. Σύμφωνα με πολλούς μελετητές,

η αναζήτηση αυτή αντιπροσωπεύει περισσότερο ένα μυητικό στάδιο αυτογνωσίας παρά μια αποστολή με σκοπό απλώς την εύρεση του δισκοπότηρου. Με τον κύκλο των ιστοριών του Αρθούρου μορφοποιήθηκε με τα χρόνια η λεγόμενη δυτική μυστική παράδοση, η οποία αναβίωσε μερικούς αιώνες αργότερα με την εμφάνιση των ναϊτών ιπποτών.

Το 1118 στους άγιους τόπους ιδρύθηκε το τάγμα των ιπποτών του ναού. Ενώ αρχικά ζούσαν σε απόλυτη φτώχεια, η δύναμή τους σιγά – σιγά άρχισε να μεγαλώνει, με αποτέλεσμα το 12ο αιώνα να είναι πανίσχυροι. Ώσπου, ο βασιλιάς της Γαλλίας, φίλιππος ο ωραίος, καταχρεωμένος στους ναΐτες έχοντας δανειστεί τεράστια ποσά, αποφασίζει να τους εξοντώσει. Έτσι, σε συνεργασία με τον πάπα, κλημέντιο τον ε’ διατάζει τη διάλυση του τάγματος και τη σύλληψη των ναϊτών. Σύμφωνα με μια εκδοχή, ορισμένοι ιππότες διέφυγαν στη σκοτία έχοντας μαζί τους το άγιο δισκοπότηρο, το οποίο, όπως λέγεται, το έδωσαν προς φύλαξη στην οικογένεια σαιντ κλαιρ, του ρόσλιν, κοντά στο Εδιμβούργο.

Από τότε, ορισμένοι θέλουν τους ναΐτες φύλακες του μυθικού γκράαλ – που στην ουσία συμβολίζει ένα είδος εσωτερικής γνώσης – το οποίο αναζητούν διαρκώς τα μέλη πολλών αδελφοτήτων. Ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι το λεγόμενο άγιο δισκοπότηρο δεν είναι τίποτε άλλο από ένα μυστικό ευαγγέλιο που έγραψε ο ίδιος ο χριστός (!), το οποίο αποτελεί την εσωτερική παράδοση των ναϊτών.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, το δισκοπότηρο μετά την εξόντωση των ναϊτών πέρασε, στους καθαρούς. Η αίρεση των καθαρών, εξαπλώθηκε στην Ευρώπη από το 10ο έως το 15ο αιώνα μ.Χ. και ορισμένοι τους θεωρούν κλάδο των ναϊτών. Η μεγάλη αποδοχή της «αίρεσης» από το λαό ανησύχησε τον πάπα, ο οποίος και εξαπέλυσε σταυροφορία εναντίον τους. Τελευταίο προπύργιο αντίστασης των καθαρών ήταν το κάστρο του μονσεγκύρ, το οποίο έπεσε το 1244 μ.Χ. Σύμφωνα με αναφορές της ιεράς εξέτασης, τέσσερις αλβιγινοί κατάφεραν να διαφύγουν από το κάστρο ζωντανοί. Μαζί τους είχαν ένα αντικείμενο ανεκτίμητης αξίας, το γκράαλ, που έκρυψαν κάπου στα Πυρηναία!

Μετά το μεσαίωνα ο μύθος του δισκοπότηρου επισκιάστηκε. Η μεταρρύθμιση απομάκρυνε το μυστήριο της θείας κοινωνίας από το κέντρο της θρησκευτικής πρακτικής και η ιερή του αξία χάθηκε από τους κόλπους της χριστιανικής δύσης. Την ίδια περίοδο, ο μύθος γύρω από τον Αρθούρο και το δισκοπότηρο αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία από τους καθολικούς, ότι δήθεν είναι ο πρόδρομος του προτεσταντισμού ή ότι έχει διαφθαρεί από τους καθαρούς και από άλλους αιρετικούς. Έτσι η έννοια του άγιου δισκοπότηρου συσκοτίστηκε ακόμη περισσότερο στο μυαλό των ανθρώπων. Επτακόσια χρόνια αργότερα ο συνταγματάρχης των ss όττο ραν πήρε τη σκυτάλη και άρχισε να αναζητά το χαμένο θησαυρό για λογαριασμό του τρίτου ράιχ, κατόπιν εντολής του ίδιου του Χίτλερ.

σήμερα υπάρχουν πολλά μέρη στον κόσμο όπου ενδέχεται να βρίσκεται το άγιο δισκοπότηρο. Ένα από αυτά είναι στη Γένοβα όπου φυλάσσεται το sacro catino, ένα δοχείο σε πράσινο χρώμα που βρίσκεται στην εκκλησία του αγίου Λαυρέντιου και το οποίο έφεραν μαζί τους οι σταυροφόροι από την Παλαιστίνη το 1102.

Αρχικά υπήρχε η άποψη ότι είχε σμιλευτεί από ένα μόνο σμαράγδι, όμως εργαστηριακές έρευνες έδειξαν ότι είναι φτιαγμένο από απλό γυαλί. Το sacro catino, ωστόσο, ταιριάζει πολύ με την περιγραφή του δισκοπότηρου όπως παρουσιάζεται από τον βολφραμ φον έσενμπαχ στο κλασικό του έργο πάρσιφαλ.

Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η τωρινή πατρίδα του γκράαλ είναι η σκοτία και ότι το δισκοπότηρο είναι κρυμμένο σε μια κολόνα, που ονομάζεται η στήλη του μαθητή τέκτονα, στο περίφημο παρεκκλήσι του ρόσλιν. Η σύζυγος του συγγραφέα τρέβορ ραβενσκροφτ αλυσοδέθηκε γύρω από τη συγκεκριμένη στήλη, σε μια προσπάθεια να αναγκάσει τις αρχές να εξετάσουν την κολόνα με ακτίνες –χ. οι αρχές δεν το έκαναν, το επιχείρησαν όμως οι τόνυ γουντ και γρεγκ μιλς με ανιχνευτική συσκευή, αλλά δεν εντόπισαν κρυμμένο μέταλλο. Παρά ταύτα, το ροσλιν παραμένει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, αφού ο γνωστός ιστορικός άντριου σινκλερ (γόνος της οικογένειας των σαιντ κλαιρ) πρόσφατα υποστήριξε ότι σε μια από τις υπόγειες στοές του παρεκκλησιού βρίσκεται το άγιο δισκοπότηρο…

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή το δισκοπότηρο πέρασε στην απέναντι πλευρά του ατλαντικού, στην νέα Υόρκη. Στο μουσείο του πάρκου φορτ τράιον, στο μανχάταν, υπάρχει ένα μοναδικό τεχνούργημα γνωστό ως δισκοπότηρο της αντιόχειας, το οποίο βρέθηκε το 1910 κοντά στην ομώνυμη πόλη. Ορισμένοι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για το αυθεντικό δισκοπότηρο, όμως κάποιοι άλλοι το χρονολογούν γύρω στον 4ο ή 5ο μ.Χ., που σημαίνει ότι αποκλείεται να είναι το κύπελλο που χρησιμοποίησε ο Ιησούς.

Ένα άλλο σκεύος, πολλά υποσχόμενο σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι το κύπελλο του νάντεος. Υποτίθεται ότι είχε διασωθεί επί δεκαετίες στο μοναστήρι του γκλαστονμπερι, το οποίο γκρεμίστηκε κατόπιν εντολής του βασιλιά Ερρίκου του 8ου το 1536 μ.Χ. Οι μοναχοί κατάφεραν να σώσουν το ιερό κύπελλο και το έστειλαν για φύλαξη στο μοναστήρι της στράτα Φλόριντα στην Ουαλία. Από εκεί μεταφέρθηκε στο μέγαρο του νάντεος της οικογένειας πάουελς. Το κύπελλο πέρασε την κατοχή της οικογένειας μάιρουλες, όπου βρίσκεται ακόμη και σήμερα. Είναι φτιαγμένο από σκούρο ξύλο ελιάς και η μια του πλευρά λείπει, αφού διαβρώθηκε από τα χείλη των πιστών κατά τη διάρκεια των αιώνων. Είναι ενδιαφέρον ότι ο ίδιος ο Βάγκνερ φιλοξενήθηκε για ένα διάστημα στο νάντεος, την εποχή που συνέθετε το μεγάλο έργο πάρσιφαλ.

το τελευταίο γνωστό υποψήφιο άγιο δισκοπότηρο βρίσκεται στο παρεκκλήσι του καθεδρικού ναού της Βαλένθια, στην Ισπανία. Η ιστορία αυτού του κειμηλίου αρχίζει με τον άγιο Λαυρέντιο, έναν ντόπιο που έγινε διάκος του κλήμη, επισκόπου της ρώμης, τον 3ο αιώνα μ.Χ. Υπάρχουν πολλές ιστορίες για το πώς το δισκοπότηρο έφτασε στην ρώμη, όπως για παράδειγμα, ότι το έφερε από τη Βρετανία κάποιος τοπικός ευγενής, που πήγε για προσκύνημα στην αιώνια πόλη. Ο άγιος Λαυρέντιος από εκεί το έστειλε στην πατρίδα του. Έτσι, το 258, το δισκοπότηρο έφτασε στη χουέσκα, όπου φυλάχτηκε με αφοσίωση για πολλά χρόνια στην εκκλησία του σαν πέντρο ντε σιρέζα. Μετά τη διάλυση του βασιλείου των Βησιγότθων το 714 μ.Χ., το δισκοπότηρο παρέμεινε κρυφά στο μοναστήρι του μονσεράτ. Από το μονσεράτ μεταφέρθηκε στο μοναστήρι του σαν πέντρο ντε σιρέζα κι από εκεί στο σαν αντριάν ντε σασάμπε, το καταφύγιο των επισκόπωv του άραγκον. Το 1014 έφτασε τελικά μαζί με τον επίσκοπο στην πόλη της γιάκα.

To 1071 ο παπικός απεσταλμένος στο άραγκον ζήτησε να σταλεί το δισκοπότηρο στο μοναστήρι του σαν χουάν ντε λα βέγκα. Ο επίσκοπος της γιάκα το έστειλε πρόθυμα, οι μοναχοί, όμως, του μοναστηρίου δεν το επέστρεψαν ποτέ. Αυτοί με τη σειρά τους μετά από αιώνες αναγκάστηκαν να το παραδώσουν στον αντίπαπα βενέδικτο τον 13ο, ο οποίος διέταξε κάποιο σύμβουλό του να πάει στο βασιλικό παρεκκλήσι, στη Σαραγόσα. Από εκεί το δισκοπότηρο έφτασε στη Βαρκελώνη με το βασιλιά του άραγκον και μετά στη Βαλένθια το 1424. τελικά, στις 18 Μαρτίου του 1437 τοποθετήθηκε στον καθεδρικό ναό της Βαλένθια, όπου και από τότε παραμένει.

Είναι ένα κοκκινοκαφέ κύπελλο από αχάτι, ρωμαϊκής τεχνοτροπίας, στο οποίο έχουν προστεθεί μια χρυσή βάση και ασημένια χερούλια, μαζί με πέρλες, σμαράγδια και ρουμπίνια. Ο πάπας Ιωάννης – Παύλος ο Β το χρησιμοποιούσε συχνά για τη θεία κοινωνία και υπάρχει ακόμη και τοπική αδελφότητα ιπποτών, η royal brotherhood of santo caliz of Valencia, που είναι αφοσιωμένη στη φύλαξή του!

Από όλα τα κύπελλα, αυτό στη Βαλένθια έχει τις περισσότερες πιθανότητες να είναι το πραγματικό δισκοπότηρο. Η προέλευσή του είναι η παλαιότερη και η πιο καλά τεκμηριωμένη. Επιπλέον, είναι το μοναδικό που αναγνωρίζει και η καθολική εκκλησία ως το κύπελλο που χρησιμοποίησε ο χριστός στο μυστικό δείπνο. Ενδέχεται, όμως, να υπάρχει κάποια αυθεντικότητα και στα υπόλοιπα και ίσως και σε άλλα. Άλλωστε, από τη στιγμή που οι συμμετέχοντες στο μυστικό δείπνο ήταν τουλάχιστον δεκατρείς, πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον δεκατρία κύπελλα….

σύμφωνα με την παράδοση το άγιο δισκοπότηρο υποτίθεται ότι είχε σκαλιστεί από ένα τεράστιο σμαράγδι, το οποίο ήταν το αγαπημένο κόσμημα του εωσφόρου, που στόλιζε της περικεφαλαία του. Όταν ο λούσιφερ εναντιώθηκε στο θεό, στη μάχη που ακολούθησε με τους αγγέλους, αυτός ο πολύτιμος λίθος αποσπάστηκε από την περικεφαλαία του με το χτύπημα του ξίφους του αρχάγγελου Μιχαήλ.

Η ακτινοβόλα πράσινη πέτρα έπεσε στην άβυσσο του εξωτερικού διαστήματος, απ’ όπου, σύμφωνα πάντα με την παράδοση, την ξαναπήραν οι άγγελοι και τη μετέτρεψαν τελικά σε άγιο δισκοπότηρο.

γύρω από το άγιο δισκοπότηρο έχουν δημιουργηθεί πολλοί θρύλοι, που κατά ένα θαυμαστό τρόπο αντέχουν στο χρόνο. Κι εκεί, μέσα στο χρόνο, είναι που η πραγματικότητα μπερδεύεται με το μύθο. Αυτή όμως είναι η γοητεία του άγιου δισκοπότηρου. Ότι μπερδεύει τον αναζητητή. Ότι λειτουργεί σε πολλά επίπεδα, καθώς η αναζήτηση κινείται σε φυσικό αλλά και σε συμβολικό επίπεδο, μέσα στις καρδιές των ανθρώπων.

Ο ρώσος ορθόδοξος μοναχός Αλεξάντερ μουμρικοφ, σε μια συζήτηση του για την προσευχή της καρδιάς το 1993 με τον συγγραφέα ντένις λιούις, παρατήρησε ότι, αν κάποιος εκτελέσει αυτή την προσευχή κανονικά, αισθάνεται ένα είδος δισκοπότηρου θείας κοινωνίας να ανοίγει προς τα πάνω… το δισκοπότηρο αναπαριστά την πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου. Η πρώτη σφαίρα σχηματοποιείται στο επίπεδο του στήθους… η δεύτερη σφαίρα συμπιέζεται στο λαιμό και η τρίτη σφαίρα ανοίγει στο κεφάλι.

Ο μούμρικοφ ισχυρίζεται ότι τα δισκοπότηρα που απεικονίζονται στις εικόνες της ορθόδοξης εκκλησίας «αναπαριστούν την επιστήμη εκείνων των ανθρώπων που έχουν μάθει πώς να κατευθύνουν την εσωτερική τους ενέργεια! Είναι ικανοί να αισθάνονται το δισκοπότηρο μέσα τους και να βλέπουν τη μεταμόρφωση της εσωτερικής ενέργειας έτσι όπως λαμβάνει χώρα.