Ο μύθος του Καιάδα – Οι Σπαρτιάτες δεν πέταγαν στη χαράδρα τα προβληματικά παιδιά αλλά…

Σύμφωνα με τον μύθο οι αρχαίοι Σπαρτιάτες πετούσαν τα ασθενικά τους παιδιά στον Καιάδα.

Αυτό όμως που επιβεβαιώνεται από την έρευνα, είναι ότι στον Καιάδα οι Σπαρτιάτες δεν έριχναν τα προβληματικά παιδιά. Εκεί εκτελούσαν τους καταδικασμένους σε θάνατο, τους επίορκους, τους προδότες, τους εγκληματίες και τους αιχμάλωτους πολέμου.

Στον Καιάδα κατέληξε ο ήρωας του Β΄ Πελοποννησιακού πολέμου Αριστομένης ο Ανδανιεύς, μαζί με 50 αιχμάλωτους Μεσσηνίους, αλλά εκεί επρόκειτο να πετάξουν και τον βασιλιά Παυσανία που είχε καταδικαστεί σε θάνατο ως προδότης, αναφέρει η Μηχανή του Χρόνου.

Ο Καιάδας, το σπηλαιοβάραθρο του «τρόμου», βρίσκεται κοντά στο χωριό Τρύπη, 10 χλμ. από τη Σπάρτη, δίπλα στο δημόσιο δρόμο Σπάρτης – Καλαμάτας. Η ύπαρξη βαράθρου με ανθρώπινα οστά στην Τρύπη ήταν για πολλά χρόνια γνωστή, αλλά η πρώτη επίσημη επιτόπια έρευνα έγινε το 1983. Τα περισσότερα οστά ήταν όντως ανθρώπινα. Οστά βρέθηκαν και σε φυσικές σχισμές και σε εσοχές ψηλότερα από το σημερινό δάπεδο.

Η ανατροπή του μύθου
Σύμφωνα με την ανθρωπολογική μελέτη πρόκειται για σκελετούς που ανήκουν σε άνδρες και λίγοι σκελετοί προέρχονται από γυναίκες. Άρα καταρρίπτεται ο μύθος για νεογέννητα που δήθεν πετούσαν εκεί λόγω αναπηρίας. Άλλωστε πολλοί διακεκριμμένοι Σπαρτιάτες δεν ήταν αρτιμελείς όπως ο ποιητής Τυρταίος που ήταν τυφλός κι ο βασιλιάς Αγησίλαος που ήταν χωλός.

Προφανώς, το σπηλαιοβάραθρο χρησιμοποιήθηκε από τους Σπαρτιάτες κυρίως στη διάρκεια των Μεσσηνιακών πολέμων για την καταδίκη σε θάνατο των εχθρών της Σπάρτης ή των προδοτών. Στον Καιάδα μάλιστα είχε αποφασιστεί να πεταχτεί και το πτώμα του καταδικασμένου σε θάνατο, προδότη βασιλιά της Σπάρτης, Παυσανία, κάτι που τελικά δεν έγινε

Μαζί με τα οστά στον Καιάδα βρέθηκαν και αιχμές από βέλη και δόρατα. Ένα θραύσμα κρανίου είχε καρφωμένη πάνω του την αιχμή βέλους. Βρέθηκαν επίσης, λύχνοι και σιδερένιοι χαλκάδες-δεσμά. Άρα επιβεβαιώνεται και η θεωρία ότι εκτελούσαν εκεί φυλακισμένους ή αιχμαλώτους. Ο κατακρημνισμός ήταν ένας ατιμωτικός θάνατος, γιατί αφορούσε εγκληματίες και επειδή το σώμα έμενε άταφο άρα η ψυχή του εγκληματία δεν θα έβρισκε ποτέ γαλήνη. Ήταν η αιώνια τιμωρία.

Η αρχή του μύθου Ο μύθος με τα ασθενικά παιδιά ξεκίνησε από τον Πλάτωνα, ο οποίος στην «Πολιτεία» έκανε λόγω για θανάτωση ασθενικών βρεφών σε βάραθρο. Βέβαια ο Πλάτωνας αναφερόταν στην κλασική Αθήνα και όχι στη Σπάρτη. Ίσως ο μύθος λοιπόν να ταυτίστηκε με μια αναφορά του Πλουτάρχου στον βίο του Λυκούργου για τους «Αποθέτες». Σύμφωνα μ” αυτή οι Σπαρτιάτες οδηγούσαν τα νεογέννητα σε μια επιτροπή γερόντων. Αν το πόρισμα της επιτροπής ήταν αρνητικό σήμαινε ότι το παιδί δεν θα ήταν ικανός πολίτης για τη Σπάρτη. Τότε το οδηγούσαν στους «Αποθέτες», ένα βάραθρο κάπου στον Ταΰγετο, έτσι ώστε το ασθενές βρέφος να πεθάνει μεν, αλλά ο θάνατός του να μη βαρύνει την πολιτεία. Η έρευνα υποστηρίζει ότι σ΄ αυτή την περίπτωση υπήρχαν εξακριβωμένες βαριές δυσμορφίες και όχι ελαφρές αναπηρίες. Προφανώς αυτό ίσχυε και για τα παιδιά εκτός γάμου.

Οι εκτελέσεις των αιχμαλώτων
Ο Ηρόδοτος κάνει λόγο για εκτελέσεις αιχμαλώτων που γίνονταν πάντα νύχτα αλλά στη φυλακή. Δεν υπάρχει καμία αναφορά στον Καιάδα. Ίσως εκεί να ρίχνονταν τα σώματα μετά την εκτέλεση. Υπάρχουν ελάχιστες μαρτυρίες για ανθρωποκτονίες στη Σπάρτη και ακόμη λιγότερες για τις ποινές που επιβάλλονταν. Γενικότερα, στην αρχαιότητα οι αναφορές είναι περιορισμένες

Η μυθολογία με τον Καιάδα φαίνεται να ξεκίνησε το 1904 μετά από έρευνα στο σπηλαιοβάραθρο. Τα οστά που βρέθηκαν θεωρήθηκε ότι ανήκαν σε μικρά παιδιά και γι αυτό οι αρχαιολόγοι της εποχής κατέληξαν στο συμπέρασμα, ότι οι αρχαίοι Σπαρτιάτες έριχναν στον γκρεμό τα ανάπηρα παιδιά. Το 1956 που η επιστήμη είχε προχωρήσει ξεκίνησε επιστημονική έρευνα με τη μέθοδο του άνθρακα 14, που απέδειξε ότι τα ευρήματα των οστών ανήκαν κυρίως σε ενήλικους και έφεραν κατάγματα. Κατά τη δεκαετία του 1980, αλλά και το 2003, αρχαιολογικές και σπηλαιολογικές αποστολές έβαλαν στόχο να επιβεβαιώσουν τη θεωρία καταρρίπτοντας το μύθο περί ασθενικών βρεφών.

Οι επιστήμονες κατέβηκαν στον Καιάδα τουλάχιστον μέχρι κάποιο σημείο. Το κατά πόσο έφτασαν στον «πάτο» του πηγαδιού αυτό δεν το ξέρουμε. Άλλωστε μετά από τόσες χιλιάδες χρόνια είναι πιθανό η γεωλογική δομή του Καιάδα να έχει αλλάξει. Σημασία έχει ότι η έρευνα απέδειξε πως η πολυθρύλητη σπαρτιάτικη σκληρότητα, τουλάχιστον σε αυτό το θέμα, ήταν μια λανθασμένη εκτίμηση και η διαιώνιση αυτού του ισχυρισμού, ανήκει στη σφαίρα της φαντασίας και όχι της ιστορικής αλήθειας.