Οι εκμεταλλεύτριες τάξεις έχουν ανάγκη απ’ αυτό το θρησκευτικό μυστήριο που ο απλός θνητός δεν πρέπει καν να το θίγει, το ίδιο όπως στη βιβλική αφήγηση ο απόγονοι του «Αδάμ» δεν είχαν την άδεια να φάνε τα απαγορευμένα μήλα από το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού, που μεγάλωνε στον Παράδεισο των θεών των Εβραίων «ελοχιμητών».
Η θρησκεία— έγραφε ο Ένγκελς — δεν είναι τίποτ ' άλλο παρά η φανταστική αντανάκλαση στο μυαλό των ανθρώπων των εξωτερικών δυνάμεων που κυριαρχούν στην καθημερινή τους ζωή , μια αντανάκλαση όπου οι γήινες δυνάμεις παίρνουν τη μορφή υπερφυσικών δυνάμεων. Στις αρχές της ιστορίας ,οι δυνάμεις της φύσης είναι εκείνες που πρώτα απ ' όλα βρήκαν μια τέτοια αντανάκλαση περνώντας ,στη διάρκεια της μεταγενέστερης εξέλιξης στους διάφορους λαούς ,σε προσωποποιήσεις ,
.ολοένα και πιο διαφορετικές και ποικιλόμορφες ».*Εκείνο που χαρακτηρίζει τις αρχαίες θρησκείες είναι η προσωποποίηση και η θεοποίηση των δυνάμεων της φύσης,και υπολείμματα αυτών των πεποιθήσεων βρίσκουμε σ’όλες τις θρησκείες της εποχής μας.Στις θρησκείες πολλών λαών ο ήλιος,η σελήνη,τα άστρα παριστάνονται σαν ζωντανές υπάρξεις και φυσικά φαινόμενα,όπως η βροχή,ο αέρας,η καταιγίδα κ.λπ.,θεωρούνται σαν ενέργειες αυτών των υπάρξεων.Ο άγριος φαντάζεται ότι όλος ο κόσμος που τον περιβάλει κατοικείται από ζωντανές υπάρξεις,πιο ισχυρές από τον άνθρωπο.Προσωποποιώντας τις δυνάμεις της φύσης,ο πρωτόγονος άνθρωπος είχε ταυτόχρονα τις πιο συγκεχυμένες αντιλήψεις για την ίδια του τη φύση.Τα φαινόμενα,όπως η αρρώστια,ο θάνατος,τα όνειρα δεν ήταν ακόμα κατανοητά από τους ανθρώπους. Πίστευαν ότι μέσα στον άνθρωπο δρουν ορισμένες δυνάμεις η υπάρξεις
όπως και σήμερα υπάρχουν αρκετοί που πιστεύουν ότι ο άρρωστος άνθρωπος «έχει μέσα του το διάβολο».Για τον πρωτόγονο άνθρωπο το φαινόμενο του θανάτου ή-ταν ακατανόητο.Καθώς μετακινούνταν συνεχώς από τον έναν τόπο στον άλλο,οι πρωτόγονοι άνθρωποι ήταν αναγκασμένοι να εγκαταλείπουν αυτούς που τραυματίζονταν στο κυνήγι,όπως και τους άρρωστους.Τύχαινε ο τραυματίας ή ο άρρωστος, να γυρίζει ύστερα από μερικές μέρες,στην ομάδα του.Καμιά φορά και η ομάδα τύχαινε να γυρίζει στον τόπο απ'όπου είχε φύγει και όπου είχε αφήσει μισοπεθαμένο τον άρρωστο ή τον τραυματία και να τον ξαναβρίσκει ζωντανό και γερό. Έπειτα,οι συγγενείς έβλεπαν στο όνειρο τους τούς αρρώστους,τούς νεκρούς,μιλούσαν μαζί τους,είτε πήγαιναν μαζί στο κυνήγι. Όλα αυτά έκαναν τους πρωτόγονους ανθρώπους να πιστεύουν ότι οι συγγενείς,που τους άφησαν δίχως πνοή,εξακολουθούν να ζουν,κι ότι αυτό γίνονταν γιατί μες στον άνθρωπο ζει μια ιδιαίτερη ύπαρξη— το πνεύμα,η ψυχή — και ότι τα όνειρα,το θάνατο ή την αρρώστια τα προκαλεί αυτό το πνεύμα ή η ψυχή.Ο πρωτόγονος άνθρωπος δεν μπορούσε να ξεχωρίσει το όνειρο απ'την πραγματικότητα,έτσι όπως το ξεχωρίζουμε εμείς.Άλλωστε και στην εποχή μας υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που παίρνουν τα όνειρα για πραγματικότητα.Λόγου χάρη,σχεδόν όλοι οι «άγιοι» της χριστιανικής εκκλησίας,καθώς και άλλων θρησκειών,βασίζανε ένα μεγάλο μέρος της διδασκαλίας τους σ'«ό ,τι είδαν στο όνειρό τους ».
Όπως σήμερα οι θρήσκοι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα οράματα των ονείρων ανταποκρίνονται σ'ορισμένα φαινόμενα της πραγματικότητας το ίδιο και οι πρωτόγονοι άνθρωποι έδιναν στα όνειρα τους την έννοια πραγματικών γεγονότων.Αν μελετήσουμε τις διάφορες γλώσσες θα διαπιστώσουμε ότι σ'όλους τους σημερινούς λαούς,με μικρές εξαιρέσεις,διατηρήθηκαν υπολείμματα από τους μακρινούς εκείνους καιρούς,όπου ο άνθρωπος πίστευε ότι,όταν κοιμάται,λιγοθυμάει ή πεθαίνει,αποσπάται κάτι που υπάρχει μέσα του και που του κουνάει τα χέρια,τα πόδια και τ'άλλα μέρη του κορμιού του,που όμως μπορεί να εγκαταλείψει το σώμα,μπορεί να παλεύει, να χαίρεται, να υποφέρει, να βλέπει εκείνους που πέθαναν πριν από καιρό, να μιλάει μαζί τους κ.λπ. Πραγματικά από που προέρχονται οι εκ-φράσεις:«έφυγε απ ' τον κόσμο»,
«ξαναζωντάνεψε»,«πέρασε στην αιωνιότητα»,«ξεψύχησε»,«παρέδωσε το πνεύμα» κ.λπ.;Πώς εμφανίστηκαν αυτές οι εκφράσεις; Τι σήμαιναν στον καιρό τους; Όταν ο άγριος έλεγε «ξαναζωντάνεψε»,στο λέξη αυτή έδινε το κυριολεχτικό της νόημα,γιατί,σύμφωνα με τη πεποίθηση του,η λιποθυμία ή η βαριά αρρώστια οφείλονταν στο γεγονός ότι η ψυχή του άρρωστου έφυγε σ'άλλο μέρος και η ανάρρωση οφείλονταν στο γεγονός ότι η ψυχή επανέρχονταν πάλι,δηλαδή ο άνθρωπος «ξαναζωντάνευε».Στις αντιλήψεις των ανθρώπων,η ψυχή ήταν το αντίγραφο,το αντίτυπο του σώματος.Η ψυχή μπορούσε να υποφέρει,μπορούσε να νιώθει πείνα,δίψα,μπορούσε να έχει ανάγκη από τροφή ή από πιοτό.Αυτές οι πανάρχαιες αντιλήψεις για τη ψυχή υπάρχουν και στις θρησκείες της εποχής μας.Με την πίστη στην ψυχή και στα πνεύματα συνδέονται μια σειρά ήθη και έθιμα
σχετικά με τον τρόπο που πρέπει να φροντίζουν το νεκρό:Οι άγριοι νόμιζαν ότι ο νεκρός εξακολουθεί να υπάρχει γι'αυτό πρέπει να του εξασφαλίσουν όλα τα πράγματα που χρησιμοποιούσε στη ζωή,ακόμα και τροφή.Γι'αυτό το λόγο στους πα- νάρχαιους τάφους βρίσκουμε δοχεία με υπολείμματα τροφής και τα απαραίτητα άπλα για το κυνήγι.Αργότερα,οι αντιλήψεις αυτές για την ψυχή,καθώς και η φροντίδα γι'αυτήν μετά θάνατο,πήραν τις πιο διαφορετικές μορφές. Έτσι,οι Νορμανδοί έδεναν τους νεκρούς στις βάρκες για να μην τους πάρουν τα κύματα και προετοίμαζαν έτσι τις βάρκες σαν να‘φευγε ο νεκρός για μακρινό ταξίδι.Σε πολλούς λαούς οι άνθρωποι περιωπής δε θάβονταν μόνο με τα άπλα τους,αλλά και με τους σκλάβους,τις σκλάβες και τις γυναίκες τους,με βόδια,άλογα κ.λπ.Ο νεκρός προετοιμάζονταν για μακρινό ταξίδι,«έφευγε» με όλα όσα χρησιμοποιούσε στην ζωή.Η πρωταρχική μορφή της θρησκείας,που στους πρωτόγονους ανθρώπους εκφράστηκε με την πίστη στις ψυχές και τα πνεύματα που κρύβονταν στα αντικείμενα,στην επιστήμη φέρει το όνομα «ανιμισμός ».
Στους πανάρχαιους χρόνους ο άνθρωπος δεν ξεχώριζε από τη φύση,δεν έκανε καμιά ουσιώδη διάκριση ανάμεσα στον εαυτό του και στα ζώα.Αυτές οι αντιλήψεις διατηρήθηκαν ως τα σήμερα στα λαϊκά παραμύθια.Η απονομή τιμών στα ζώα και η λατρεία τους αποτελεί ένα από τα στοιχεία των πρωτόγονων θρησκευτικών δοξασιών.Πολλοί λαοί πίστευαν ότι κατάγονται από τα ζώα ,ότι οι προγονοί τους ,ήταν ορισμένα ζώα (τοτέμ).Παραδείγματα των αρχαίων αυτών δοξασιών βρίσκουμε λόγου χάρη,στο γνωστό από τα εγχειρίδια της ιστορίας θρύλο,σύμφωνα με τον οποίο τους θρυλικούς θεμελιωτές τής Ρώμης— το Ρωμύλο και το Ρώμο — τους είχε θηλάσει μια λύκαινα.Πολλοί πρωτόγονοι λαοί πίστευαν ότι έχουν συγγενικούς δεσμούς αίματος,με ορισμένα ζώα ή φυτά.Είναι γνωστοί οι θεοί— τοτέμ:αρνιά(« ο αμνός του κυρίου »),βόδια,ψάρια,φίδια,περιστέρια κ.λπ. Ταυτόχρονα μ'αυτές τις δοξασίες για τη συγγένεια των ανθρώπων με διάφορα ζώα,εμφανίστηκαν οι απαγορεύσεις (ταμπού) να.τρων το αντίστοιχο ζώο.Τόσο στις πρωτόγονες θρησκείες όσο και στις θρησκείες της εποχής μας,
η μαγεία,ή καλλίτερα η μαγγανεία,έπαιξαν σπουδαίο ρόλο.Πρόκειται για ενέργειες με τις οποίες ο πρωτόγονος άνθρωπος νόμιζε ότι μπορεί να επιδράσει πάνω στη φύση σύμφωνα με τις ανάγκες του.Ο πρωτόγονος άνθρωπος δεν ήξερε ότι στη φύση τα πάντα γίνονται σύμφωνα μ'ορισμένους νόμους.Ο πρωτόγονος άνθρωπος πίστευε ότι όλα τα φυσικά φαινόμενα τα προκαλούσαν ορισμένες υπερφυσικές δυνάμεις,δηλαδή τα κακά και τα καλά πνεύματα,που μπορούσαν να υποχρεωθούν να εξυπηρετήσουν τον άνθρωπο. Έτσι,όταν ο άγριος ξεκινάει για κυνήγι,σχεδιάζει πάνω στην άμμο την εικόνα του ζώου κι υστέρα μπήγει το κοντάρι στο σχέδιο.Μες στις σπηλιές βρέθηκαν στους τοίχους πολύ παλιές ζωγραφιές από ζώα τρυπημένα με το κοντάρι. Όλα αυτά είναι αναπαραστάσεις μαγικές ( μαύρης μαγείας ).Μπήγοντας το κοντάρι στο ζωγραφισμένο ζώο,ο πρωτόγονος άνθρωπος πίστευε ότι αυτό θα τον βοηθήσει να το σκοτώσει και στο κυνήγι.Για να προκαλέσουν,λόγου χάρη,τη βροχή οι πρωτόγονοι άνθρωποι έχυναν πάνω τους νερό,σύμφωνα με μια ορισμένη μαγική τελετουργία.Στις θρησκείες της εποχής μας παρόμοια μαγικά μαντικά υπολείμματα είναι οι λιτανείες κάθε λογής,το άγιασμα των χωραφιών με νερό. Νιώθοντας την αδυναμία του στην πάλη του με τη φύση,ο πρωτόγονος άνθρωπος άρχισε να πιστεύει στους θεούς και στο θαυματουργό αποτέλεσμα των διαφόρων τελετών και τελετουργιών,που θα μπορούσαν να πείσουν τα πνεύματα της φύσης να ενεργούν σύμφωνα με τις επιθυμίες του
0 comments
Δημοσίευση σχολίου