Η διαταραχή πανικού είναι μια αγχώδης διαταραχή που εκδηλώνεται με σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα. Επηρεάζει αρνητικά την κοινωνική ζωή και μερικές φορές την λειτουργικότητα του ατόμου σε επίπεδο εργασίας με αποτέλεσμα να μειώνεται κατά πολύ η ποιότητα ζωής του. Η θεραπεία της περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία μόνo ή συνδυασμό της με φαρμακευτική αγωγή.
Πως εκδηλώνεται; Η διαταραχή πανικού (ΔΠ) χαρακτηρίζεται από αιφνίδιες και επαναλαμβανόμενες προσβολές έντονου άγχους (κρίσεις πανικού). Η έναρξη των κρίσεων πανικού συμβαίνει απρόσμενα κατά τη διάρκεια μιας συνηθισμένης δραστηριότητας, όπως τα ψώνια στα μαγαζιά ή το περπάτημα. Μπορεί να εμφανίζονται μετά από συγκεκριμένα στρεσσογόνα ερεθίσματα ή και χωρίς καμία αιτία.
Το άτομο βιώνει πολύ έντονο άγχος, φόβο και πιστεύει ότι θα τρελαθεί, ότι θα χάσει τον έλεγχο ή ότι θα πεθάνει. Αποτέλεσμα αυτών είναι ότι θέλει να φύγει από το χώρο που συμβαίνει η κρίση και να πάει σε ένα μέρος που αισθάνεται ασφαλές, όπως το σπίτι ή το αυτοκίνητό του.
Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού υπάρχουν διάφορα σωματικά συμπτώματα, όπως το δυνατό ή γρήγορο κτύπημα της καρδιάς (αίσθημα παλμών ή ταχυκαρδία αντίστοιχα), η εφίδρωση, ο πόνος ή η δυσφορία στην περιοχή του στήθους, η δυσκολία στην αναπνοή και οι τρεμούλες. Είναι συχνό φαινόμενο το άτομο στις πρώτες συνήθως κρίσεις πανικού να αναζητά την ιατρική βοήθεια στο τμήμα των επειγόντων περιστατικών.
Επίσης μπορεί να έχει αισθήματα έλλειψης της πραγματικότητας και αποξένωσης από τον εαυτό του, δηλαδή το άτομο αυτό νοιώθει να παρακολουθεί τον εαυτό του και τη ζωή του σαν να πρόκειται για ένα άλλο άνθρωπο (αίσθημα αποπραγματοποίησης ή αποπροσωποποίησης).
Η ένταση των συμπτωμάτων αυξάνει προοδευτικά φθάνοντας στο μέγιστο μέσα σε δέκα περίπου λεπτά και συνολικά διαρκούν από μία μέχρι τρεις ώρες. Οι κρίσεις πανικού μπορεί να ευοδώνονται από ορισμένες συνθήκες (όπως η υπερκατανάλωση καφέ) ή καταστάσεις (όπως ο συνωστισμός).
Συνυπάρχει με άλλες διαταραχές;Ένα άτομο με ΔΠ μπορεί να αισθάνεται ή να έχει τα παρακάτω:
-Να είναι επιρρεπές στην χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών. Σε ποσοστό 23% η ΔΠ συνδυάζεται με το πρόβλημα του αλκοολισμού.- Να υποφέρει επίσης από άλλες φοβίες. Το 50% των ατόμων με ΔΠ έχουν επίσης αγοραφοβία. Αυτή χαρακτηρίζεται από τη φοβία του ατόμου να φύγει από το σπίτι του, να εισέλθει στα καταστήματα, να βρεθεί σε δημόσιους χώρους, να αναμιχθεί με το πλήθος ή να ταξιδέψει μόνο του με τα μεταφορικά μέσα.- Να έχει κατάθλιψη (50-65%) ή σκέψεις αυτοκτονίας. Ο πάσχων από ΔΠ έχει μεγάλη πιθανότητα να κάνει μια απόπειρα αυτοκτονίας ιδίως όταν συνυπάρχει το πρόβλημα του αλκοολισμού. Οι απόπειρες αυτοκτονίας γενικά συμβαίνουν απρόσμενα, δηλαδή χωρίς το άτομο να έχει δώσει προηγουμένως ενδείξεις ότι θα το πραγματοποιήσει.- Να φοβάται να κοιμηθεί με αποτέλεσμα την σωματική του εξάντληση.- Να έχει συμπτώματα άγχους συνεχώς που να του δυσκολεύουν την κοινωνική ζωή σε βαθμό που να περιορίζει τις κοινωνικές του δραστηριότητες (γενικευμένη διαταραχή άγχους).
Σε ποιους συμβαίνει και γιατί;Η ΔΠ συμβαίνει σε ποσοστό 4% στο γενικό ενήλικο πληθυσμό. Ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων παθαίνουν κρίσεις πανικού τουλάχιστον μία φορά στη διάρκεια της ζωής τους.Η έναρξη της τοποθετείται μεταξύ του τέλους της εφηβικής ηλικίας μέχρι το μέσο της τρίτης ηλικίας. Σπάνια αρχίζει στην παιδική ηλικία ή μετά τα 45. Η πορεία της είναι χρόνια με εξάρσεις ή υφέσεις.Παρατηρείται 2-3 φορές συχνότερα στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Είναι συχνό φαινόμενο για μια γυναίκα να έχει την εμπειρία κρίσεων πανικού κατά την περίοδο της εμμηνόπαυσης.
Η ακριβής αιτιολογία της ΔΠ δεν έχει αποσαφηνιστεί. Πάντως, η κληρονομικότητα φαίνεται να παίζει ρόλο. Έχει παρατηρηθεί ότι οι ασθενείς πρώτου βαθμού ατόμων με ΔΠ έχουν 4-8 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν τη διαταραχή αυτή.Η ΔΠ έχει συσχετισθεί και με την απορύθμιση των επιπέδων των χημικών ουσιών που λαμβάνουν μέρος στις διαδικασίες μετάδοσης των ερεθισμάτων στον εγκέφαλο (νευρομεταβιβαστές).Επίσης πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι η βάση της ΔΠ είναι η κατάθλιψη και για τα λόγο αυτό είναι αποτελεσματική και η θεραπεία με τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Ποιοι παράγοντες πυροδοτούν τις προσβολές;Μερικές φορές οι κρίσεις πανικού μπορούν να προκληθούν από συγκεκριμένα ερεθίσματα ή συνθήκες. Τέτοιες είναι οι ακόλουθες:
- Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ ή απότομη διακοπή αυτού.- Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων ροφημάτων που περιέχουν καφεΐνη.- Το υπερβολικό κάπνισμα που προκαλεί υψηλά επίπεδα νικοτίνης στο αίμα.- Η λήψη ορισμένων φαρμάκων (όπως φαρμάκων για το άσθμα ή για την υπέρταση) ή αντίθετα η απότομη διακοπή φαρμάκων (όπως αυτών που χρησιμοποιούνται τη θεραπεία του άγχους ή τις διαταραχές του ύπνου).- Η χρήση ή η απόσυρση από ουσίες όπως η κοκαΐνη, οι αμφεταμίνες ή το χασίς.- Η ύπαρξη υψηλών επιπέδων άγχους για μεγάλο χρονικό διάστημα.Πως γίνεται η διάγνωση;Για τη διάγνωση της ΔΠ είναι απαραίτητη η ανίχνευση στο ιστορικό του ατόμου πολλών προσβολών απρόσμενου πανικού, μία τουλάχιστον από τις οποίες και για διάστημα τουλάχιστον ενός μηνός, δημιουργεί στον πάσχοντα:
- Επίμονη ενασχόληση με την πιθανότητα ότι θα ακολουθήσει και άλλη προσβολή πανικού (άγχος προσδοκιμότητας).- Αλλαγές στον τρόπο ζωής προκειμένου να αποφύγει την εκδήλωση επόμενης προσβολής (υιοθέτηση συμπεριφορών αποφυγής). Δηλαδή το άτομα αποφεύγει τις συνθήκες ή τους χώρους όπου συνέβη η κρίση πανικού και πιθανά περιορίζει τις κοινωνικές του δραστηριότητες.- Ανησυχία για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις, όπως η επέλευση τρέλας, το έμφραγμα ή η απώλεια ελέγχου των πράξεων.Απαραίτητη είναι επίσης η λεπτομερής φυσική εξέταση για τον αποκλεισμό της πιθανότητας σωματικών νόσων με παρόμοια συμπτώματα, όπως η στηθάγχη, το έμφραγμα, οι αρρυθμίες, η υπογλυκαιμία ή οι διαταραχές του θυροειδούς. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η ακρόαση της καρδιάς, το καρδιογράφημα, η μέτρηση της αρτηριακής πιέσεως και πιθανά οι εξετάσεις αίματος.
Ποια είναι η θεραπεία;Το 70-80% των πασχόντων θα επιτύχει με τη θεραπεία τη μείωση του αριθμού και της συχνότητας των κρίσεων πανικού ή την πλήρη εξαφάνιση αυτών. Ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό θα έχει ανακούφιση από τα συμπτώματα για εβδομάδες ή και μήνες με απότέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Η θεραπεία της ΔΠ συνήθως περιλαμβάνει τη ψυχοθεραπεία μόνη της ή σε συνδυασμό με την φαρμακευτική αγωγή.Γενικά, άτομα που έχουν μία ή δύο κρίσεις πανικού στη ζωή τους που προκλήθηκαν από συγκεκριμένη αιτία μπορεί να μην χρειάζονται θεραπεία. Πάντως οι περισσότεροι από αυτούς που υποφέρουν από τη ΔΠ χρειάζονται θεραπεία.Η φαρμακευτική θεραπεία περιλαμβάνει γενικά αντικαταθλιπτικά φάρμακα όπως: τους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπροσληψης της σεροτονίνης (όπως είναι η παροξετίνη), τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά φάρμακα (όπως είναι η κλομιπραμίνη), τις βενζοδιαζεπίνες (όπως είναι η αλπραζολάμη) και τους αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης.
Με τη φαρμακευτική αγωγή η βελτίωση των κρίσεων πανικού αρχίζει μέσα σε μερικές εβδομάδες. Η διάρκεια της θεραπείας συνήθως συνεχίζεται για 18 μήνες και μετά μειώνεται σταδιακά. Εάν μετά από 12 εβδομάδες δεν παρατηρείται βελτίωση τότε αυξάνεται η δόσολογία ή αλλάζει η αγωγή.
Εάν μετά το τέλος της αγωγής το άτομο αρχίσει να έχει πάλι κρίσεις πανικού τότε η φαρμακευτική αγωγή συνεχίζεται τουλάχιστον για μερικούς μήνες ακόμη. Για μερικά άτομα η αγωγή συνεχίζεται για μακρύ χρονικό διάστημα μέχρι την ύφεση και τον έλεγχο των συμπτωμάτων.Ακόμα και σε περιπτώσεις που οι κρίσεις πανικού φαίνονται υπό έλεγχο μετά το τέλος της αγωγής, μπορεί αυτές να επιστρέψουν ή να είναι μεγαλύτερου βαθμού χωρίς κανένα εμφανή λόγο. Για το λόγο αυτό είναι καλύτερο η φαρμακευτική αγωγή να συνδυάζεται με την εκμάθηση του χειρισμού των κρίσεων πανικού και οποιονδήποτε άλλων φοβιών που μπορεί να έχουν αναπτυχθεί εξαιτίας της ΔΠ.
Η ψυχοθεραπεία έχει δύο συνιστώσες. Η πρώτη είναι η αναγνώριση και η αλλαγή του τρόπου σκέψης που διατηρεί το άγχος (γνωσιακή ψυχοθεραπεία). Το άτομο μαθαίνει να προετοιμάζεται με μεθόδους και τεχνικές για να αντιμετωπίσει τις πιθανές προσβολές. Η κάθε συνεδρία συνοδεύεται από ασκήσεις που γίνονται στο σπίτι, όπως είναι οι ασκήσεις αναπνοών για χαλάρωση. Η δεύτερη συνιστώσα στοχεύει στην απευαισθητοποίηση του άγχους μέσω έκθεσης σε καταστάσεις που προκαλούν στον πάσχοντα τις φοβίες και το άγχος (συμπεριφορική ψυχοθεραπεία)
Συνήθως 12-15 συνεδρίες θεωρούνται αρκετές για τις κρίσεις πανικού χωρίς αγοραφοβία. Eπειδή όμως η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από τον κάθε ασθενή, μπορεί μερικοί πάσχοντες να χρειαστούν περισσότερες συνεδρίες. Πάντως για να υπάρξει επιτυχές αποτέλεσμα χρειάζονται αφενός η συνεργασία και η επιμονή του ασθενούς και αφετέρου ένας εξειδικευμένος ψυχοθεραπευτής.
Η ΔΠ είναι ένα χρόνιο νόσημα. Οι πάσχοντες μπορεί να έχουν μεγάλες χρονικές περιόδους χωρίς προσβολές ή αντίθετα με πολύ μεγάλη συχνότητα αυτών. Είναι σημαντικό λοιπόν το άτομο με ΔΠ να αναζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού προκειμένου να αντιμετωπίσει και να ελέγξει το πρόβλημα πριν αυτό οδηγήσει σε παθολογικές μορφές συμπεριφοράς όπως ο αλκοολισμός ή η χρήση ναρκωτικών ουσιών.
Ιωάννα Ρέβελα, ιατρός
0 comments
Δημοσίευση σχολίου